آزمایش Bilirubin

اشتراک گذاری:

Bilirubin

آزمایش بیلیروبین Bilirubin

رنج نرمال آزمایش بیلیروبین Bilirubin

خون :

• بزرگسالان / کهنسالان / کودکان :

• بیلی روبین کل : umo1/L 5/1 – 17/0           0/3 – 1 mg/dL

• بیلی روبین غیرمستقیم : mg/Dl 0/2 – 0/8 umo1/L 3/4 – 12/0            

• بیلی روبین مستقیم : mg/Dl 0/1 – 0/3       umo1/L 1/7 – 5/1

• بیلی روبین کل نوزادان : mg/Dl 1/0 - 12 umo1/L 17/1 – 205         

• ادرار : mg/Dl 0 - 0/02

مقادیر بحرانی آزمایش بیلیروبین Bilirubin

• بزرگسالان : بیشتر از mg/Dl 12

• نوزادان : بیشتر از mg/Dl 15 ( نیازمند درمان فوری جهت پیشگیری از کرن ایکتروس )

کاربرد آزمایش بیلیروبین Bilirubin

این آزمون برای ارزیابی فعالیت کبد به کار می رود و نیز بخشی از بررسی بزرگسالان مبتلا به آنمی های همولیتیک و نوزادان دچار زردی می باشد.

شرح آزمایش بیلیروبین Bilirubin

صفرایی که در کبد تولید می شود , متشکل از ترکیبات گوناگونی است که شامل نمک های صفراوی , فسفولیپیدها , کلسترول , بیکربنات , آب و بیلی روبین می باشد. متابولیسم بیلی روبین با تجزیه RBCs در سیستم رتیکولواندوتلیال ( عمدتا در طحال ) آغاز می شود. هموگلوبین آزاد شده از گلبول های قرمز به مولکول های "هم" و گلوبین تجزیه می شود. سپس هم تجزیه شده و بیلی وردین تولید می کند که خود به بیلی روبین تبدیل می گردد. این شکل از بیلی روبین , بیلی روبین غیر کونژوگه ( یا غیر مستقیم ) گویند. بیلی روبین غیر مستقیم در کبد به مولکول گلوکورونید متصل شده و تولید بیلی روبین کونژوگه ( یا مستقیم ) را می نماید. بیلی روبین کونژوگه ( متصل ) از سلول های کبدی به درون مجاری کوچک داخل کبدی دفع می شود و در نهایت به مجاری کبدی , مجرای صفراوی مشترک و روده می ریزد. تغییر رنگ بافت بدن به علت سطح بالا و غیر طبیعی بیلی روبین در خون را زردی ( یرقان ) می نامند. وقتی بیلی روبین سرم کل از 2/5 mg/Dl تجاوز نماید , بافت دچار زردی می گردد. یرقان به علت نقصی در سوخت و ساز یا دفع نرمال بیلی روبین به وجود می آید. چنین نقصی در هر یک از مراحل تجزیه "هم" ممکن است وجود داشته باشد.

زردی یا یرقان فیزیولوژیک نوزادان هنگامی پدید می آید که کبد نوزاد نارس بوده و فاقد آنزیم های کونژوگه کننده به مقدار کافی می باشد. این امر موجب افزایش سطح بیلی روبین غیر کونژوگه در جریان خون می شود که می تواند از سد خونی – مغزی عبور کند و در سلول های مغزی نوزاد رسوب نماید و موجب آنسفالوپاتی ( کرن ایکتروس ) گردد.

اگر سطح بیلی روبین در نوزادان بیشتر از 15 md/Dl گردد , نیاز به درمان فوری به منظور جلوگیری از عقب افتادگی ذهنی می باشد. این درمان ممکن است شامل تعویض خون بشود. مقادیر بالای بیلی روبین در نوزادان را اغلب با نور درمانی معالجه می نمایند. اگر نقص سوخت و ساز بیلی روبین پس از اتصال گلوکورونید به آن باشد , هیپربیلی روبینمی کونژوگه ( مستقیم ) به وجود می آید. انسداد مجرای صفراوی در اثر سنگ از علل اصلی عدم دفع بیلی روبین می باشد که باعث هیپربیلی روبینمی مستقیم می گردد.

به دنبال تشخیص بالینی یا شیمیایی یرقان باید مشخص نمود که عامل اصلی آن بیلی روبین غیرمستقیم ( غیرکونژوگه ) یا مستقیم ( کونژوگه ) می باشد , زیرا این امر به نوبه خود به تشخیص اتیولوژی این نقص کمک می نماید. به طور کلی یرقانی که به علت اختلال عملکرد سلول کبدی باشد ( مانند هپاتیت ) موجب افزایش  سطح بیلی روبین غیر مستقیم می شود. چنین اختلال عملکردی را معمولا نمی توان با جراحی ترمیم نمود. از سوی دیگر , یرقان ناشی از اختلال عملکرد خارج کبدی ( مانند سنگ صفراوی , تومورهای مسدود کننده مجاری صفراوی ) موجب افزایش سطح بیلی روبین مستقیم می شود. این نوع یرقان اغلب توسط جراحی های باز یا جراحی اندوسکوپی برطرف می شود.

سطح کلی بیلی روبین سرم عبارت از مجموعه بیلی روبین کونژوگه ( مستقیم ) و غیر کونژوگه ( غیر مستقیم ) می باشد. چنانچه درخواست تفکیک دو جز مستقیم و غیر مستقیم بیلی روبین توتال از آزمایشگاه شود باید این دو را از یکدیگر جدا نمود.معمولا بیلی روبین غیر مستقیم 85 – 70% بیلی روبین کل را تشکیل می دهد. اگر در مبتلایان به یرقان بیش از 50% بیلی روبین را نوع مستقیم تشکیل دهد , آن را هیپر بیلی روبینمی مستقیم ناشی از سنگ های صفراوی , تومور , التهاب , اسکار یا انسداد مجاری خارج کبدی در نظر می گیرند. هنگامی تشخیص هیپربیلی روبینمی غیر مستقیم مطرح می گردد که بیلی روبین مستقیم کمتر از 20 – 15 % بیلی روبین کل تشکیل را تشکیل دهد. بیماری هایی که این شکل از یرقان را پدید می آورند عبارتند از : تسریع همولیز گلبول های قرمز ( RBC ) , هپاتیت , دارو درمانی نیز می تواند موجب این نوع یرقان شود.

بیلی روبین دلتا , شکلی از بیلی روبین است که با پیوند کووالانسی به آلبومین متصل گشته است. نیمه عمر آن از سایر بیلی روبین ها بیشتر است , بنابر این طی مرحله نقاهت اختلالات کبدی که بیلی روبین کونژوگه معمولا به حد طبیعی بازگشته است , همچنان بالا باقی می ماند. این این بیلی روبین را از فرمول محاسبه زیر به دست می ورند :

( بیلی روبین مستقیم + بیلی روبین غیر مستقیم ) – بیلی روبین کل = بیلی روبین دلتا

اگر اختلال سوخت و ساز بیلی روبین پس از مرحله کونژوگه شدن باشد , در آن صورت بیلی روبین مستقیم افزایش می یابد. بیلی روبین مستقیم , برخلاف شکل غیر کونژوگه , در آب محلول است و در ادرار دفع  می شود. بنابراین وجود بیلی روبین در ادرار نشان دهنده ی وجود نوعی بیماری است که بر سوخت و ساز بیلی روبین پس از کونژوگاسیون اثر گذاشته است , یا مربوط به اشکالی در دفع آن ( مانند وجود سنگ های صفراوی ) می باشد. مقدار نا چیزی بیلی روبین ممکن است در ادرار وجود داشته باشد. آزمایش بیلی روبین ادرار بخشی از تجزیه روتین ادرار ( U/A ) است.

حتما بخوانید : هپاتیت

عوامل تداخل کننده آزمایش بیلیروبین Bilirubin

• همولیز خون و لیپمی موجب بروز خطا در نتایج می گردد.

• داروهایی که موجب افزایش سطح خونی بیلی روبین کل می شوند عبارتند از : آلوپورینول – استدروئیدهای آنابولیک – آنتی بیوتیک ها – داروهای ضد مالاریا – اسید آسکوربیک – آزاتیوپرین – کلرپروپامید – کولینرژیک ها – کدیین – دکستران – دیورتیک ها – اپی نفرین ( آدرنالین ) – مپریدین – متوترکسات – متیل دوپا – مهار کننده های منوآمین اکسیداز – مورفین – اسید نیکوتینیک ( دوز بالا ) – ضد بارداری های خوراکی – فنوتیازین ها – کینیدین – ریفامپین – سالیسیلات ها – استروئید ها – سولفونامیدها – تئوفیلین و ویتامین A

• داروهایی که موجب افزایش سطح ادراری بیلی روبین می شوند عبارتند از : آلوپورینول – آنتی بیوتیک ها – باربیتورات ها – کلرپرومازین – دیورتیک ها – ضد بارداری های خوراکی – فنازوپیریدین ( پیریدیوم ) استروئید ها و سولفونامید ها.

• داروهایی که باعث کاهش سطح خونی بیلی روبین می شوند عبارتند از : باربیتورات ها – کافئین – پنی سیلین و سالیسیلات ها ( دوز های بالا )

• داروهایی که باعث نتایج منفی کاذب در سطح ادرار می شوند عبارتند از : ایندومتاسین ( ایندوسین ) و اسید آسکوربیک ( ویتامین C )

• داروهایی که باعث نتایج مثبت کاذب در ادرار می شوند عبارتند از : داروهای "مشابه پیریدیوم" و اوروکروم ها. این داروها ادرار را به رنگ زرد یا نارنجی درآورده و آزمون بررسی رنگ را فاقد ارزش می سازند. بیلی روبین ادرار به ویزه در مجاورت نور ناپایدار است.

روش کار و مراقبت از بیمار

خون

ناشتایی : از آزمایشگاه سوال کنید.

لوله ی معمول خون : قرمز

برای نوزادان از خونگیری پاشنه پا استفاده کنید.

از همولیز شدن خون طی خونگیری اجتناب ورزید.

لوله را تکان ندهید زیرا ممکن است موجب کاهش صحت نتایج آزمایش گردد.

نمونه خون را در نور شدید قرار ندهید. مجاورت طولانی ( بیش از یک ساعت ) با نور خورشید یا نور مصنوعی موجب کاهش مقدار بیلی روبین می گردد.

ادرار

توجه داشته باشید که "آزمون نقطه یی" برای ادرار انجام می شود.

حداقل 10 mL ادرار یرای انجام این  آزمون ساده و سریع جمع آوری نمایید.

از نوارهای شیمیایی (مانند Multistix ) یا صفحه (مانند Icotest ) برای انجام سریع و آسان آزمایش استفاده می شود.

آزمایش ادرار با استفاده از نوارهای شیمیایی Multistix

• مولتی استیکس نوعی نوار پلاستیکی محکم است که 7 محل جداگانه برای آزمایش ph , پروتئین گلوکز , کتون ها , بیلی روبین , خون و اوروبیلینوزن دارد.

• برای آزمایش بیلی روبین , یک نمونه تازه ادرار را بگیرید و تا حد امکان در اسرع وقت آن را آزمایش نمایید.

• ادرار را کاملا مخلوط نموده و نوار را در آن فرو ببرید و بلافاصله بیرون آورید تا معرف های آن حل نشود.

• نوار را دور لبه ظرف حاوی ادرار بکشید تا اضافی ادرار روی آن گرفته شود.

• نوار را افقی نگاه دارید و در زمان ذکر شده در دستور العمل با جدول رنگی روی برچسب ظرف نوار , مطابق دستورالعمل آن , مقایسه کنید.

آزمایش ادرار با صفحات Icotest

• پنج قطره ادرار روی صفحه مخصوص آزمایش قرار دهید.

• دو قطره آب اضافه کنید. اگر ظرف مدت معینی صفحه آبی یا ارغوانی رنگ شد , آزمایش بیلی روبین مثبت است.

• لازم به ذکر است که این آزمایش در مقایسه با نوارهای شیمیایی برای تشخیص بیلی روبین بسیار حساس تر است.

افزایش سطح خونی بیلی روبین کونژوگه ( مستقیم )

• سنگ های صفراوی

• انسداد مجاری خارج کبدی ( تومور – التهاب – سنگ صفراوی – اسکار – ترومای جراحی ) : این بیماری ها موجب انسداد مجاری صفراوی می شوند. صفرای حاوی بیلی روبین دفع نمی گردد و سطح خونی آن افزایش می یابد.

• متاستاز وسیع کبدی : مجاری کبدی یا داخل کبدی به علت تومور بسته می شوند. صفرا که حاوی بیلی روبین می باشد دفع نمی گردد و سطح خونی آن افزایش می یابد.

• کلستاز ناشی از دارو : برخی داروها موجب مهار دفع صفرا از سلول های کبدی به درون مجاری کوچک صفراوی می گردند.صفراوی حاوی بیلی روبین دفع نمی شود و سطح خونی آن افزایش می یابد.

• سندرم دابین – جانسون

• سندرم روتور : نقایص مادرزادی مربوط به مقدار آنزیم موجب مهار سوخت و ساز و دفع بیلی روبین می شود و سطح خونی آن افزایش می یابد.

افزایش سطح خونی بیلی روبین غیرکونژوگه ( غیر مستقیم )

• اریتروبلاستوز جنینی

• واکنش انتقال خون

• کم خونی سلول داسی

• یرقان همولیتیک

• کم خونی همولیتیک

• کم خونی پرنیسیوز

• انتقال حجم زیادی خون

• بهبودی هماتوم بزرگ : گلبول های قرمز تخریب می شوند و مقادیر زیادی هم برای تجزیه به بیلی روبین تولید می شود. این مقدار از حد توانایی کبد برای کونژوگه کردن بیلی روبین بیشتر است و در نتیجه بیلی روبین غیر مستقیم افزایش می یابد.

• هپاتیت

• سیروز

• سپسیس

• هیپربیلی روبینمی نوزادی : کبد مبتلا به بیماری , کبد نارس یا آسیب دیده توانایی کونژوگه کردن بیلی روبینی که در اختیارش قرار می گیرد را ندارد و سطح بیلی روبین غیر مستقیم افزایش می یابد.

• سندرم کریگلر – نجار

• سندرم گیلبرت: نقایص ارثی آنزیمی موجب عدم کونژوگاسیون بیلی روبین می شود و سطح بیلی روبین غیر مستقیم افزایش می یابد.

افزایش سطح بیلی روبین ادرار

• سنگ های صفراوی

• انسداد مجاری خارج کبدی ( تومور – التهاب – سنگ صفراوی – اسکار – ترومای جراحی )

• متاستاز وسیع کبدی

• کلستاز ناشی از دارو

• سندرم دوبین جانسون

• سندرم روتور : نقایص سوخت و ساز و دفع بیلی روبین از دفع روده یی بیلی روبین ممانعت به عمل می آورد. در بیماری های فوق , هیپربیلی روبینمی مستقیم به وجود می آید. بیلی روبین کونژوگه محلول در آب است و کمی از آن در ادرار دفع می شود.

سایر آزمایش های مربوط

آنزیم های کبدی از قبیل ALP LDH – AST – ALT -  و نوکلئوتیداز-5`

شمارش کامل سلول های خون

هاپتوگلوبین و سایر آزمایش های خون

✅ با ما در مسیر سلامتی گام بردارید ✅