آزمایش Cortisol

اشتراک گذاری:

 Cortisol

آزمایش Cortisol

یافته های طبیعی

سرم

بزرگسالان / کهنسالان

• 8 صبح : nmo1/L 138 _ 635  یا  mcg/dL 5 _ 23
• 4 بعد از ظهر : nmo1/L 83 _ 359  یا  mcg/dL 3 _ 13

کودکان 16 _ 1 سال :

• 8 صبح : mcg/dL 3 _ 21
• 4 بعد از ظهر : mcg/dL 3 _ 10

• نوزادان : mcg/dL 1 _ 24

بزاق

• 9_7 صبح : ng/dL 100 _ 75
• 5_3 عصر : کمتر از ng/dL 401
• 11 شب تا نیمه شب : کمتر از ng/dL 100

کاربرد

آزمون اندازه گیری کورتیزول سرم روی بیماران مشکوک به کم کاری یا پرکاری غدد کلیوی انجام می شود.

شرح آزمایش

مکانیزم پس نوردی دقیق کورتیزول ، عملکرد هیپوتالاموس ، غده هیپوفیز و غدد فوق کلیوی را هماهنگ می سازد. هورمون آزاد کننده ی کورتیکوتروپین ( CRH ) در هیپوتالاموس ساخته می شود و تولید هورمون آدرنو کورتیکوتروپیک ( ACTH ) را در غده هیپوفیز قدامی تحریک می نماید. ACTH نیز قشر غده فوق کلیوی را تحریک می کند تا کورتیزول تولید نماید. افزایش سطح کورتیزول به عنوان پس نوردی منفی عمل کرده و ادامه تولید CRH و ACTH را مهار می نماید. کورتیزول یک گلوکو کورتیکوئید قوی است که از قشر فوق کلیه ترشح می شود. این هورمون بر سوخت و ساز کربوهیدرات ها ، پروتئین ها و چربی ها اثر می گذارد و تاثیر شدیدی بر سطح گلوکز سرم دارد. کورتیزول با تحریک گلوکونئوژنز از ذخایر گلوکز موجب افزایش گلوکز می شود. همچنین این ماده برانسولین اثر می گذارد و موجب مهار انتقال گلوکز به درون سلول می گردد.

بهترین روش ارزیابی فعالیت غده فوق کلیوی ، سنجش مستقیم سطح کورتیزول پلاسمایی است. سطح کورتیزول به طور طبیعی طی روز افزایش و کاهش می یابد که که به آن تغییرات "روزانه" گویند. بیشترین مقدار کورتیزول در حدود 6 _ 8 AM است که به تدریج طی روز سقوط می نماید و در حدود نیمه شب به حداقل مقدار خود می رسد. گاهی اوقات اولین نشانه افزایش فعالیت غده فوق کلیوی تنها از میان رفتن این تغییرات روزانه می باشد ، در حالی که سطح کورتیزول هنوز افزایش نیافته است. به عنوان مثال ، سطح کورتیزول در افراد مبتلا به سندرم کوشینگ در هنگام صبح معمولا در حد بالایی دامنه مقدار کورتیزول سرم می باشد و طی روز نیز از آن کاسته نمی شود. سطح بالای کورتیزول پلاسما نشانه ی سندرم کوشینگ و سطح پایین آن نشان دهنده بیماری آدیسون است.

جهت انجام این آزمون ، خون بیمار را در ساعات 8 AM و مجددا در حدود 4 PM جمع آوری می نمایند. مقدار نمونه 4 PM باید در حدود یک سوم تا دو سوم مقدار 8 AM باشد. مقادیر طبیعی در افرادی که برای مدتی طولانی شب کار بوده اند و روز ها می خوایند جابجا می شود.

کورتیزول را می توان در سرم و ادرار اندازه گرفت. اندازه گیری کورتیزول بزاق آخر شب نیز آزمون موثر دیگری برای سندرم کوشینگ خفیف آسان تر و بهتر باشد. از اندازه گیری بزاق نمی توان برای تشخیص هیپوکورتیزولیسم یا بیماری آدیسون استفاده کرد ، زیرا روش آزمایشگاهی تاندم مّس اسپکترومتری – کروماتوگرافی مایع نسبت به مقادیر اندک هورمون از حساسیت کافی برخوردار نیست. اگر سطح کورتیزول بزاقی آخر شب بالا باشد ، باید این آزمایش را به همراه یک نمونه خون نیمه شب از نظر کورتیزول ، با یک ادرار 24 ساعته از نظر کورتیزول آزاد مجددا تکرار نمود. آزمایش سرکوب دگزامتازون نیز آزمون تاییدی دیگری است که می توان انجام داد.

عوامل تداخل کننده

بارداری با افزایش سطح همراه است.

تنش های روحی و جسمی موجب موجب افزایش سطح کورتیزول می گردند. استرس ، مکانیزم هیپوفیزی – کورتیکال را تحریک و موجب تولید کورتیزول می شود.

حتما بخوانید : معرفی و کاربرد آزمایش ACTH 

 

داروهای افزاینده

استروژن – ضد بارداری های خوراکی – آمفتامین ها – کورتیزون و اسپیرونولاکتون ( آلداکتون )

 

داروهای کاهنده

آندروژن ها – آمینوگلوته تیمید – بتامتازون – داروهای استروئیدی اگزوژن – دانازول – لیتیم – لوودوپا – متی راپون و فنی توئین

 

افزایش سطح

• بیماری کوشینگ

• تومورهای اکتوپیک مولد ACTH

• استرس : ACTH در اثر تولید نئوپلاستیک بیش از اندازه آن توسط هیپوفیز یا سرطان های مولد ACTH ، در هر جای دیگری از بدن افزایش می یابد. استرس محرک قوی تولید ACTH است که در اثر آن کورتیزول افزایش می یابد.

• سندرم کوشینگ ( آدنوم یا کارسینوم فوق کلیه ) : سلول های نئو پلاستیک بی توجه به مکانیزم پس نورد طبیعی ، کورتیزول می سازند.

• هیپرتیروئیدی : سرعت سوخت و ساز افزایش می یابد و سطح کورتیزول نیز در جهت تامین نیاز بدن به افزایش گلوکز بالا می رود.

• چاقی : همه ی استرول ها در فرد چاق افزایش می یابند که احتمالا به علت آن است که بافت چربی به عنوان محل ذخیره یا تولید چربی ها عمل می نماید.

 

حتما بخوانید : استرس 

کاهش سطح

• هیپر پلازی آدرنال : قفدان مادرزادی آنزیم های مهم ساخت کورتیزول مانع از تولید مقدار کافی آن می شود.

• بیماری آدیسون : در اثر کاهش عملکرد غده فوق کلیوی ، سطح کورتیزول نیز کاهش می یابد.

• کاهش فعالیت هیپوفیز : ACTH توسط غده هیپوفیز ترشح نمی شود ، زیرا در اثر بیماری ، نئو پلاسم یا ایسکمی تخریب شده است. غده فوق کلیوی به سبب عدم تحریک ، کورتیزول تولید نمی نماید.

• هیپوتیروئیدی : در هیپوتیروئیدی بدن نیازی به سطح طبیعی کورتیزول ندارد ، زیرا سرعت سوخت و ساز در این بیماران کاهش می یابد.

 

سایر آزمایش های مربوط

تحریک هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک ( ACTH )

هورمون آدرنو کورتیکوتروپیک ( ACTH )

آزمایش سرکوب دگزامتازون

کورتیزول ادرار

✅ با ما در مسیر سلامتی گام بردارید ✅