بیماری CP یا فلج مغزی چیست؟

بیماری CP یا فلج مغزی چیست؟

فلج مغزی به انگلیسیcerebral palsy :  گروهی از اختلالات حرکتی دایم غیر پیشرونده هستند که به دلیل ناهنجاری‌های مادرزادی و یا اسیب‌های وارده بر مغز در مراحل اولیه تکامل ایجاد می‌گردند. تعدادی از اینان فقط نقص حرکتی دارند و اختلال دیگری ندارند ولی در سایر بیماران علایم احتمالی همراه این اختلالات، مشکلات یادگیری، شنیدن، دیدن و تشنج است. وضعیت هوش بسته به محل آسیب متغیر است و بعضی از این کودکان از نظر هوشی با استعدادند. فلج مغزی یا بیماری CP به مجموعه اختلال‌هایی اشاره می‌کند که حرکت عضلات و هماهنگی میان آنها را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری شایع‌ترین علت ناتوانی‌های حرکتی در کودکان است.

فلج مغزی دارای چندین نوع متفاوت است:

• اسپاستیک  (Spastic) ، شایعترین نوع که 70 تا 80 درصد موارد را شامل می‌شود در اثر آسیب به نورون‌های حرکتی فوقانی در مسیر پیرامیدال ایجاد می‌شود گاهی دو طرفه‌است حداقل با دو مورد از موارد زیر مشخص می‌شود: الگوی حرکتی غیرطبیعی، افزایش تون(tone) عضلات، رفلکس‌های پاتولوژیک مانند بابنکس و هیپررفلکسی
• دیس کینتیک  (Dyskinetic) ، 10 تا 15 درصد موارد را تشکیل می‌دهد مشخصه آن الگوهای حرکتی غیرطبیعی و حرکات بدون اراده، کنترل نشده و راجعه ‌است
• آتاکسیک (Ataxic) ، در کمتر از 5 درصد موارد مشاهده می‌شود به علت آسیب مخچه روی می‌دهد ومشخصات آن عبارت است از وضعیت (posture) غیرطبیعی و فقدان هماهنگی منظم عضلات و یا هر دو
• هیپوتونیک (Hypotonic)
• نوع ترکیبی

بیماری CP یا فلج مغزی چه نشانه‌هایی دارد؟

نشانه‌های بیماری CP در افراد مختلف متفاوت است. این مسئله برای شدت نشانه‌ها هم صدق می‌کند. بعضی نشانه‌های خفیفی دارند و عده‌ای دیگر نشانه‌هایی شدید و مزمن؛ راه‌رفتن و نشستن برای بعضی از بیماران فلج مغزی دشوار می‌شود و عده‌ای دیگر ممکن است برای کارهایی مثل دردست‌گرفتن اشیا مشکل پیدا کنند. با گذر زمان، احتمال آن وجود دارد که از شدت این نشانه‌ها کاسته شود؛ اما درعین‌حال احتمال شدیدترشدن آنها هم وجود دارد. این مسئله بیشتر به آن قسمتی از مغز برمی‌گردد که تحت‌تأثیر بیماری CP قرار می‌گیرد.

از دیگر نشانه‌های رایج فلج مغزی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• متفاوت بودن عضلات برخی قسمت‌های بدن مثل بیش از حد شل یا سفت‌بودن عضلات یک قسمت
• تأخیر در پیداکردن مهارت صحبت‌کردن یا به‌دشواری صحبت‌کردن
• تأخیر در رسیدن به مهارت‌های حرکتی درشت، حرکاتی مثل غلط زدن، به‌تنهایی نشستن
• ناهماهنگی عضلات
• حرکات غیرارادی
• اسپاسم عضلانی یا سفتی عضلات و واکنش‌های ( ریفلکس) اغراق‌آمیز
• به‌دشواری راه‌رفتن
• تمایل به استفاده از یک سمت بدن، مثلا گرفتن اشیا فقط با یک دست
• بیش از حد شدن ریزش غیرارادی بزاق دهان و مشکل در بلعیدن
• اختلال‌های عصبی مثل تشنج، ناتوانی‌های ذهنی و نابینایی

بیشتر کودکان فلج مغزی با این بیماری متولد می‌شوند، اما ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول بکشد تا اولین نشانه‌ها پدیدار شوند. معمولا این اتفاق تا قبل از ۳ یا ۴سالگی می‌افتد.اگر به ابتلای کودک‌تان به بیماری CP مشکوک شده‌اید، حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید. تشخیص و آغاز روند درمان در همان مراحل اولیه اهمیت ویژه‌ای دارد.

حتما بخوانید : غربالگری نوزادان در شرایط کرونا

چه عواملی در بروز فلج مغزی نقش دارند؟

رشد غیرطبیعی مغز یا آسیب ‌رسیدن به مغز درحال ‌رشد عواملی هستند که می‌توانند باعث بروز بیماری CP شوند. آسیب واردشده آن بخش از مغز را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد که وظیفه کنترل حرکات بدن، ایجاد هماهنگی و حفظ حالت مناسب بدن هنگام نشستن، ایستادن و … را به عهده دارد. نوزادان فلج مغزی معمولا پیش از تولد و در رحم مادر دچار آسیب‌دیدگی می‌شوند؛ اما آسیب‌دیدگی در بدو تولد یا طی چند سال اولیه هم می‌تواند به فلج مغزی منجر شود. در بیشتر موارد، علت دقیق و قطعی بیماری غیرقابل‌تشخیص است؛ باوجود این، متخصصان عللی را برشمرده‌اند که احتمال می‌دهند به وقوع بیماری CP می‌انجامد. در ادامه، به تعدادی از آنها اشاره می‌کنیم:

• آسفیکسی یا اختناق نوزادان، به‌معنای نرسیدن اکسیژن کافی به مغز جنین در دوران بارداری و هنگام وضع‌حمل
• مبتلاشدن نوزاد به یرقان یا زردی مزمن
• مبتلاشدن مادر باردار به عفونت‌هایی مانند سرخجه
• عفونت‌های مغزی مانند التهاب مغز و مننژیت
• آن دسته از جهش‌های ژنتیکی که به رشد غیرمعمولی مغز می‌انجامد
• خونریزی مغزی 

حتما بخوانید : مشاوره ژنتیک چیست؟

چه کسانی بیشتر مستعد فلج مغزی یا بیماری CP هستند؟

عواملی وجود دارند که خطر ابتلای کودک به فلج مغزی را بیشتر می‌کنند؛ از آن جمله‌اند:

• زایمان زودرس
• به‌دنیاآوردن نوزادان دوقلو یا سه‌قلو
• تولد نوزاد با وزن کم
• پایین‌ بودن نمره آپگار: نمره‌ای که در بدو تولد و با ارزیابی سلامت جسمانی نوزاد می‌دهند
• قرارگرفتن مادر باردار در معرض ترکیبات سمی مانند متیل‌جیوه
• زایمان وارونه نوزاد ( بریچ): به زمانی اشاره دارد که هنگام تولد ابتدا پاها یا باسن نوزاد بیرون می‌آیند
• ناسازگاری Rh خون مادر و جنین، زمانی که Rh خون مادر با Rh خون جنین متفاوت باشد

انواع مختلف بیماری CP

فلج مغزی یا بیماری CP انواع مختلفی دارد. هر یک از این گونه‌ها بخش به‌خصوصی از مغز را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند. اختلال‌های حرکتی حادث ‌شده به‌ واسطه ابتلا به هریک از انواع بیماری هم متفاوت است. در ادامه، انواع فلج مغزی را شرح می‌دهیم.

فلج مغزی اسپاستیک

رایج‌ ترین نوع فلج مغزی همین گونه است. تقریبا ۸۰ درصد مبتلایان به فلج مغزی، از این گونه رنج می‌برند. فلج مغزی اسپاستیک باعث سفتی عضلات و واکنش‌های اغراق‌آمیز می‌شود و راه‌رفتن را دشوار می‌کند. بیشتر کسانی که به نوع اسپاستیک بیماری CP مبتلا هستند، نمی‌توانند به‌شکل طبیعی راه بروند؛ مثلا هنگام راه‌رفتن پاهای‌شان حرکات قیچی‌مانند دارد یا زانوهای‌شان روی هم می‌افتند. ضعف عضلانی و فلج‌شدن بدن از دیگر نشانه‌های آن هستند. نشانه‌های این گونۀ بیماری یا در کل بدن پدیدار می‌شوند یا صرفا سمت چپ یا راست بدن را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند.

فلج مغزی دیس‌کینتیک

مبتلایان به این نوع از بیماری CP در کنترل حرکات بدن به مشکل برمی‌خورند. یکی از نشانه‌های بارز این گونه، حرکات غیرارادی دست‌ها، بازوها و پاهاست. در بعضی موارد، صورت و زبان هم تحت‌تأثیر قرار می‌گیرند. این حرکات غیرارادی ممکن است آرام و همراه با پیچ‌ وتاب‌خوردن باشند یا سریع و آشفته. راه‌رفتن، نشستن، بلعیدن یا حرف‌زدن مبتلایان به این نوع فلج مغزی دچار اشکال می‌شود.

فلج مغزی هیپنوتیک

در فلج مغزی هیپنوتیک، عضلات بیش از حد شل و افتاده می‌شوند و هماهنگی میان‌شان کمتر می‌شود. دست‌ها و پاها به‌سادگی حرکت می‌کنند و سست‌اند، درست مثل عروسکی پارچه‌ای. کودکان مبتلا به این نوع بیماری CP ، کنترل اندکی روی حرکات سرشان دارند و ممکن است در نفس‌کشیدن مشکل پیدا کنند. به‌مرور که بزرگ‌تر می‌شوند، احتمال دارد برای صاف‌نشستن هم به تقلا بیفتند؛ چراکه عضلات‌شان ضعیف می‌شود. دشواری در صحبت‌کردن، واکنش‌های ضعیف و راه‌رفتن غیرطبیعی از دیگر نشانه‌های آن هستند.

فلج مغزی آتاکسیک

این گونه کمتر از انواع دیگر رایج است. شاخصه اصلی این نوع بیماری CP حرکات نامنظم، آشفته و ناشیانه است. مبتلایان به آن معمولا در حفظ تعادل و هماهنگی به مشکل می‌خورند. دشواری در راه‌رفتن و انجام مناسب عملکردهای حرکتی مثل دردست‌گرفتن اشیا و نوشتن هم از دیگر نشانه‌های آن هستند

نوع ترکیبی

در برخی افراد، چند نشانه از انواع گوناگون این بیماری وجود دارد. بیماری این اشخاص را با اصطلاح فلج مغزی ترکیبی می‌شناسیم. البته در بیشتر موارد، این نشانه‌ها ترکیبی است از نشانه‌های دو نوع اول یعنی اسپاستیک و دیس‌کینتیک.

حتما بخوانید : آزمایشگاه پاتوبیولوژی چیست؟ 

روند تشخیص بیماری CP چگونه است؟

پزشک متخصص برای تشخیص فلج مغزی سوابق بیماری و تاریخچه سلامت را کاملا برسی می‌کند؛ همچنین معاینه بالینی دقیق ـ که شامل معاینه عصب‌شناختی هم می‌شود ـ را در دستور کار قرار می‌دهد؛ در نهایت، وضعیت نشانه‌ها را به‌طور مجزا بررسی می‌کند. طی روند تشخیص، احتمال دارد به معاینه‌ها و آزمایش‌های دیگری هم نیاز باشد. در ادامه، تعدادی از این نیازهای احتمالی را معرفی می‌کنیم:

• نوار مغزی یا الکتروانسفالوگرافی که برای ارزیابی فعالیت الکتریکی مغز استفاده می‌شود.
• آزمایش MRI که مغناطیس‌ها و امواج رادیویی قدرتمند استفاده ‌شده در آن، تصاویری با جزئیات بالا در اختیار پزشک می‌گذارد. هر گونه حالت غیرعادی یا آسیب‌دیدگی در مغز، با بررسی این تصاویر قابل ‌رؤیت خواهد بود.
• آزمایش سی‌تی‌اسکن که تصاویر مقطعی و واضحی از مغز در اختیار پزشک می‌گذارد.
• سونوگرافی جمجمه‌ای هم روشی نسبتا سریع و مقرون ‌به ‌صرفه است.
• بنا به صلاحدید پزشک ممکن است به نمونه ‌برداری از خون هم نیاز باشد. در این صورت، اختلالات احتمالی دیگر مثل خون‌ریزی داخلی مشخص خواهند شد.

اگر تشخیص پزشک وجود فلج مغزی بود، ممکن است بیمار را نزد متخصص دیگری برای انجام آزمایش‌های عصب ‌شناختی بفرستد. در این صورت، مشکلات عصبی احتمالی هم تشخیص داده می‌شوند. این مشکلات معمولا همراه با بیماری CP بروز پیدا می‌کنند. در ادامه به تعدادی از مشکلاتی اشاره می‌کنیم :

• ناشنوایی
• تأخیر گفتاری
• ناتوانی‌های ذهنی
• اختلال‌های حرکتی
• کاهش دید یا بروز اختلال‌های مرتبط با بینایی

روند درمان فلج مغزی چگونه است؟

هدف اصلی از درمان این بیماری برطرف‌کردن نسبی محدودیت‌ها و جلوگیری از بروز اختلال‌ها و ناراحتی‌های دیگر است. استفاده از دستگاه‌های کمکی، دارودرمانی و جراحی ازجمله روش‌های درمان بیماری CP هستند.

ازجمله دستگاه‌های کمکی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد :

• عینک
• ویلچر
• سمعک
• دستگاه‌های کمکی برای راه‌ رفتن

آیا امکان پیشگیری از فلج مغزی وجود دارد؟

بخش اعظم مشکلات و مسائلی که زمینه‌ساز بروز فلج مغزی می‌شوند قابل ‌پیشگیری نیستند؛ با وجود این، زنان باردار با درنظرداشتن ملاحظاتی می‌توانند احتمال بروز آن را به حداقل برسانند. پیش از هر چیز باید خود را دربرابر برخی بیماری‌ها واکسینه کنند. در بیماری‌هایی مثل سرخجه ( یا نوعی بیماری ویروسی شبیه سرخک) احتمال آسیب‌رسیدن به مغز جنین وجود دارد. دریافت کافی مراقبت‌های پیش از تولد جنین هم به‌اندازهٔ مورد قبل اهمیت دارد. در نهایت باید طی روندی منظم به پزشک متخصص سر بزنند تا احتمال پیشامد اختلال‌هایی مثل تولد زودرس، تولد نوزاد با وزن کم و عفونت‌ها را به حداقل برسانند.

برای اطلاع از شماره تماس، آدرس و ساعت کاری آزمایشگاه پاتوبیولوژی غدیرخم روی اسم آزمایشگاه کلیک کنید

برای اطلاع از شماره تماس، آدرس و ساعت کاری آزمایشگاه ژنتیک غدیرخم روی اسم آزمایشگاه کلیک کنید

برای اطلاع از شماره تماس، آدرس و ساعت کاری آزمایشگاه پاتوبیولوژی آزادگان روی اسم آزمایشگاه کلیک کنید

برای اطلاع از شماره تماس، آدرس و ساعت کاری آزمایشگاه پاتوبیولوژی طب الرضا روی اسم آزمایشگاه کلیک کنید

✅ با ما در مسیر سلامتی گام بردارید ✅

برای دانلود این مقاله کلیک کنید