آزمایش Hemoglobin

اشتراک گذاری:

 Hemoglobin (Hgb)

آزمایش هموگلوبین

یافته های طبیعی

مردان : mmo1/L 8/7 _ 11/2 یا g/dL 14_18

زنان : mmo1/L 7/4 _ 9/9 یا g/dL 12_16

زنان باردار : بیشتر از g/dL 11

کهنسالان : مقادیر اندکی کاهش می یابد.

کودکان / نوجوانان

• نوزادان : 14_24 g/dL

• 0_2 هفته : 12_20  g/dL

• 2_6  ماه : 10_17  g/dL

• 6 ماه تا یکسال : 9/5_14  g/dL

• 1_6  سال : 9/5_14  g/dL

• 6_18  سال : 10_15/5  g/dL

مقادیر بحرانی

کمتر از 7 g/dL یا بیشتر از 21 g/dL

کاربرد

در این آزمون Hgb کل خون اندازه گیری می شود که شاخص سنجش سریع و غیر مستقیم تعداد گلبول های قرمز نیز می باشد. این آزمایش را به دفعات در مبتلایان به خونریزی انجام می دهند و نیز بخشی از آزمایش روتین شمارش کامل خون ( CBC ) و ارزیابی مبتلایان به کم خونی می باشد.

شرح آزمایش

غلظت هموگلوبین ملاک مقدار کل Hgb در خون محیطی است. این آزمایش اغلب به صورت بخشی از آزمایش شمارش کامل خون انجام می شود. Hgb وسیله یی برای حمل و نقل اکسیژن و دی اکسید کربن است. غلظت هموگلوبین تعیین کننده ظرفیت حمل اکسیژن توسط خون می باشد. علاوه بر آن هموگلوبین یک سیستم بافری مهم اسید _ باز در بدن است.

مقدار هموگلوبین همانند شمارش RBC , بر حسب سن و جنس متغیر است. مقدار آن در زنان کمتر از مردان بوده و با افزایش سن کاهش می یابد. مقدار هموگلوبین بازتاب دقیقی از مقدار هماتوکریت و تعداد RBC است. چنان چه مقدار هموگلوبین گلبول های قرمز و اندازه طبیعی آن باشد , درصد Hct تقریبا 3 برابر غلظت هموگلوبین بر حسب گرم در دسی لیتر خواهد شد.

مقادیر غیر طبیعی هموگلوبین نشانگر حالات فیزیولوژیکی مشابه شمارش غیر طبیعی RBC و غلظت Hct می باشد. کاهش سطح آن نشان دهنده ی کم خونی است و افزایش آن نشانه ی اریتروسیتوز می باشد. به علاوه Hgb بازتاب دقیق تری برای تغییرات حجم پلاسما می باشد. افزایش شدید رقت خون موجب کاهش غلظت آن می شود , در حالی که کم آبی موجب افزایش کاذب آن می گردد. کاهش مختصر مقدار Hgb و Hct طی دوران بارداری انعکاسی از افزایش حجم خون به علت افزایش مزمن بار آب بدن است اما تعداد سلول ها طی بارداری عملاً افزایش می یابد. Hgb اغلب با دستگاه های خودکار شمارش سلولی اندازه گیری می شود. این دستگاه ها در بهترین ششرایط نگهداری , تغییرات ناچیزی از خود نشان می دهند.

همو گلوبین از"هم" ( آهن احاطه شده با پروتوپورفیرین ) و گلوبین که متشکل از زنجیره های پلی پیپتیدی آلفا و بتا می باشد , ساخته می شود. اختلال در ساختمان گلوبین را هموگلوبینوپاتی می نامند ( مانند کم خونی سلول داسی , بیماری هموگلوبین C ). برخی از بیماری ها به علت اشکال در ساخت زنجیره هموگلوبین ( مانند تالاسمی ) است. در این بیماری ها تعداد RBC ممکن است پایین باشد و طول عمر آن ممکن است کاهش یابد و از ظرفیت حمل گلبول های قرمز نیز کاسته شود.

مقدار بسیار کم  Hgb بر دستگاه قلبی – ریوی فشار می آورد تا ظرفیت حمل اکسیژن را در حد ثابتی نگه دارد. چنانچه سطح هموگلوبین تا حد بحرانی سقوط کند , بیماران در معرض خطر آنژین , حمله قلبی , نارسایی احتقانی قلب و سکته قرار خواهند گرفت. چنانچه سطح هموگلوبین به علت افزایش تعداد RBC بسیار بالا رود , انسداد داخل عروقی منجر به سکته یا انفارکتوس سایر اندام ها می گردد. تصمیم گیری راجع به ضرورت نیاز به انتقال خون معمولا بر اساس Hgb یا Hct اتخاذ می گردد. در افراد طبیعی تا زمانی که Hgb بالای 8 g/Dl یا هماتوکریت بیشتر از 24% باشد , انتقال خون ضرورت پیدا نمی کند. در افراد جوانتر که می توانند بدون بروز عارضه یی برونده ی قلبی خود را افزایش دهند , حتی سطح هموگلوبین 6 g/Dl نیز قابل قبول است. اما در اشخاص مسن تر که دچار اختلال در ظرفیت حمل اکسیژن می باشند ( مانند بیماری های قلبی – ریوی ) , انتقال خون , در صورت سقوط مقدار هموگلوبین به کمتر از 10 نیز , ممکن است توصیه گردد.

حتما بخوانید : معرفی و کاربرد آزمایش RBC

عوامل تداخل کننده

در دوران بارداری به علت اثر رقت ناشی از افزایش حجم خون , Hgb اندکی کاهش می یابد.

تغییرات روزانه اندکی نوسان در سطح Hgb پدید می آید.

بیشترین مقدار آن حدود 8 AM و پایین ترین مقدار آن در حدود 8 PM  است. این تغییرات ممکن است به اندازه 1 g/Dl باشد.

مقدار Hgb در افراد معتاد به سیگار در مقایسه با غیرسیگاری بالاتر است.

زندگی در مناطق مرتفع به علت پاسخ فیزیولوژیکی به کمبود اکسیژن موجود در ارتفاعات , موجب افزایش مقدار Hgb می گردد.

داروهای افزاینده

جنتامایسن و متیل دوپا ( آلدومت )

داروهای کاهنده

آنتی بیوتیک ها – داروهای ضد سرطان – آسپیرین – ایندومتاسین (ایندوسین) – ریفامپین و سولفونامیدها

روش کار و مراقبت از بیمار

ناستایی : ندارد.

لوله ی معمول خون : بنفش کم رنگ

حتما بخوانید : معرفی و کاربرد آزمایش HCT

افزایش سطح

• اریتروسیتوز : تعداد گلبول های قرمزبه علت بیماری یا در پاسخ فیزیولوژیک  به شرط خارجی ( مانند نواحی مرتفع ) افزایش می یابد.

• بیماری مادرزادی قلب : بیماری قلبی سیانوزدهنده موجب کاهش مزمن سطح po2 می گردد. برای جبران آن تعداد RBC افزایش می یابد و  Hgb بالا می رود.

• بیماری شدید مزمن انسدادی ریه : هیپوکسی مزمن به طور جبرانی موجب تحریک تولید RBC به منظور افزایش ظرفیت حمل اکسیژن می گردد. بنابر این Hgb افزایش می یابد.

• پلی سیتمی ورا : این بیماری سبب تولید نابجای تعداد زیادی گلبول قرمز در مغز استخوان می گردد که در نتیجه موجب افزایش Hgb می شود.

• کم آبی شدید ( مانند اسهال شدید – سوختگی ) : با تخلیه ی مایع خارج سلولی , حجم کل خون نیز کاهش می یابد , اما تعداد گلبول های قرمزثابت باقی می ماند. از این رو درصد حجمی از کل خون که توسط گلبول های قرمز اشغال می شود افزایش یافته و Hgb بالا می رود.

حتما بخوانید : معرفی انواع سرطان و علائم و درمان آنها

کاهش سطح

• کم خونی : این اصطلاح به حالتی همراه با کاهش RBC اطلاق می گردد. Hgb انعکاس غیر مستقیمی از تعداد RBC می باشد , بنابراین Hgb نیز کاهش می یابد. انواع گوناگونی از بیماری ها نیز با کم خونی همراه می باشند.

• هموگلوبینوپاتی ها : تعداد و طول عمر RBC در مبتلایان به اختلالات Hgb یا سایر دیس کرازی های خونی کاهش می یابد و در نتیجه Hgb کاهش پیدا می کند.

• سیروز : این بیماری همراه با افزایش مزمن بار مایعات بدن است. در این بیماری گلبول های قرمز رقیق می شوند و درصد کمتری از حجم کل خون را تشکیل می دهند و در نتیجه Hgb کاهش می یابد.

• کم خونی همولیتیک ( مانند اریتروبلاستوز جنینی – هموگلوبینوپاتی ها – کم خونی های همولیتیک دارویی – هموگلوبینوری حمله یی شبانه – واکنش های انتقال خون ) : در کم خونی همولیتیک طول عمر RBC کاهش می یابد. کاهش تعداد گلبول های قرمز موجب کاهش Hgb می گردد.

• خونریزی : خونریزی فعال موجب کاهش تعداد RBC و  Hgb می شود. البته چند ساعت به طول می انجامد تا Hgb افت نماید. تنها در صورتی که حجم خون را با مایعی جایگزیین نماییم Hgb کاهش می یابد.

• کمبود غذایی : در اثر کمبود برخی از ویتامین ها و املاح معدنی ( مانند آهن ) , تعداد یا اندازه ی گلبول های قرمز کاهش می یابد و در نتیجه از Hgb نیز کاسته می شود.

• نارسایی مغز استخوان : کاهش ساخت RBC موجب کم شدن Hgb می گردد.

• دریچه های مصنوعی : دریچه ی مصنوعی ضربات مکانیکی بر گلبول های قرمز وارد می کند و از طول عمر RBC می کاهد. کم شدن تعداد RBC , موجب کاهش Hgb می گردد.

• بیماری کلیوی : اریتروپوئیتین در کلیه ساخته می شود و محرک قوی تولید RBC است. با کاهش سطح اریتروپوئیتین , تعداد گلبول های قرمز نیز کم می شود و Hgb کاهش می یابد.

• بارداری طبیعی : در بارداری طبیعی به علت افزایش مزمن بار مایعات بدن , حجم خون افزایش می یابد. چنین وضعیت همراه با "سوءتغذیه" نسبی موجب کاهش تعداد گلبول های قرمز و نیز درصد کل حجم خون اشغال شده توسط RBC می گردد و Hgb کاهش می یابد.

• بیماری های کلاژن – عروقی / روماتوئیدی : این بیماری های مزمن با کاهش تولید RBC  همراهند , بنابر این Hgb کاهش می یابد.

• لنفوم

• مولتیپل میلوما

• نئوپلازی

• لوسمی

• بیماری هوچکین : سرطان های خونی موجب نارسایی تولید RBC در مغز استخوان می شود. با کاهش تعداد RBC از مقدار Hgb کاسته می شود.

• اسپلنومگالی : اگر طحال پرکار و بزرگ شود , گلبول های قرمز را از سیستم عروقی برچیده و حذف می کند.

سایر آزمایش های مربوط

هماتوکریت

شمارش گلبول های قرمز

شاخص گلبول های قرمز

✅ با ما در مسیر سلامتی گام بردارید ✅