آزمایش HCT

اشتراک گذاری:

HCT

آزمایش هماتوکریت

یافته های طبیعی

مردان : 0/42 _ 0/52 یا 42% _ 52% کسر حجمی

زنان : 0/37 _ 0/47 یا 37% _ 47%  کسر حجمی

زنان باردار : بیشتر از 33%

کهنسالان : مقادیر ممکن است اندکی کاهش یابد.

کودکان / نوجوانان :

• نوزادان : 44% _ 64%

• 2_8 هفته : 39% _ 59%

• 2_6 ماه : 35% _ 50%

• 6 ماه تا یک سال : 29% _ 43%

• 1_6 سال : 30% _ 40%

• 6_18 سال : 32% _ 44%

مقادیر بحرانی

کمتر از 21% یا بیشتر از 65%

کاربرد

Hct اندازه گیری غیر مستقیم تعداد و حجم گلبول های قرمز است و از آن به عنوان شاخص سنجش سریع تعداد گلبول های قرمز استفاده می شود. این آزمون را به کرات برای بیماران دچار خونریزی انجام می دهند و نیز بخشی از آزمایش روتین شمارش کامل خون است. همچنین بخشی از ارزیابی بیماران کم خون نیز می باشد.

شرح آزمایش

HCT عبارت است از اندازه گیری درصدی از حجم کل خون که توسط گلبول های قرمز اشغال شده است. پس از سانتریفوژ خون , ارتفاع ستون گلبول های قرمز اندازه گیری می شود و با ارتفاع کل ستون خون مقایسه می گردد. نسبت ارتفاع ستون RBC به ستون کل خون در عدد 100 ضریب می شود. مقدار حاصل HcT می باشد. این آزمایش بخشی از آزمون روتین شمارش کامل خون است. HcT انعکاس دقیقی از مقادیر هموگلوبین و RBC است. چنانچه اندازه گلبول های قرمز طبیعی و مقدار هموگلوبین آن نیز کافی باشد , معمولا درصد هماتوکریت حدود سه برابر غلظت هموگلوبین بر حسب گرم در دسی لیتر خواهد شد.مقادیر طبیعی بر حسب سن و جنس متفاوت است. مقدار آن در زنان کمتر از مردان است و با افزایش سن کاهش می یابد. مقادیر غیر طبیعی آن نشان دهنده ی همان حالات پاتولوژیکی است که غلظت هموگلوبین و شمارش غیر طبیعی RBC نیز نشان می دهند. کاهش آن نشانه ی کم خونی است ( کاهش تعداد گلبول های قرمز ). افزایش آن نشانگر اریتروسیتوز است.

HcT نیز همانند سایر مقادیر RBC ممکن است تحت تاثیر عوامل متعددی غیر از تولید RBC قرار گیرد. به عنوان مثال در بیمارانی که دچار کم آبی شده اند , حجم کل خون کاهش می یابد و در نتیجه گلبول های قرمز نسبت بیشتری از کل حجم خون را تشکیل می دهند و HcT به نحو کاذبی افزایش می یابد. به همین ترتیب چنانچه اندازه ی RBC افزایش یابد , گلبول های قرمز سهم بیشتری از حجم کل خون را تشکیل می دهند و HcT باز هم به طور کاذب بالا می رود.

هماتوکریت با کشیدن خون به داخل لوله ی مویینه ( با خونگیری پوستی ) و چرخاندن آن در سانتریفوژ اندازه گیری می شود. هماتوکریت در صد ستون گلبول های قرمز به کل ستون خون است. مقادیر هماتوکریت در ازمایشگاه بیمارستان ها معمولا با استفاده از دستگاه خودکار شمارش سلولی محاسبه می گردد.

تصمیم گیری برای نیاز بیمار به دریافت خون معمولا بر اساس Hgb یا HcT صورت میگیرد. در یک فرد سالم , انتقال خون تا زمانی که Hgb بیشتر از 8 g/Dl یا هماتوکریت بالاتر از 24% باشد , انجام نمی شود. در افراد جوان تر که می توانند بدون خطری برون ده قلبی خود را تا حد قابل ملاحظه ایی افزایش دهند , هماتوکریت 18% نیز قابل قبول است. در افراد مسن تر که دچار اختلال ظرفیت حمل اکسیژن  ( به علت بیماری های قلبی _ ریوی ) می باشند , چنانچه HcT کمتر از 30% باشد , ممکن است انتقال خون توصیه گردد.

حتما بخوانید : معرفی و کاربرد آزمایش Hgb (Hemoglobin)

عوامل تداخل کننده

اختلال اندازه گلبول های قرمز مقدار Hct ا تغییر دهد. گلبول های قرمز بزرگتر موجب افزایش Hct می شوند , زیرا در صد بیشتری از حجم خون را اشغال می نمایند.

شمارش بسیار بالای WBC ممکن است Hct را کاهش دهد و کم خونی کاذبی را نشان دهد.

رقیق شدن خون و کم آبی بر سطح Hct اثر می گذارد

بارداری اغلب به علت رقیق شدن خون به مدت طولانی موجب کاهش اندکی در مقدار آن می گردد.

زندگی در مناطق مرتفع به علت پاسخ فیزیولوژیکی به کمبود اکسیژن موجود , موجب افزایش مقدار Hct می گردد.

مقدار Hct بلافاصله پس از خونریزی چندان قابل اطمینان نمی باشد , زیرا درصد حجم خونی که گلبول های قرمز اشغال می کنند تغییر نمی کند مگر پس از جایگزینی حجم کل خون با مایعات که موجب کاهش Hct می گردد.

داروهای کاهنده

کلرامفنیکل و پنی سیلین.

روش کار و مراقبت از بیمار

ناشتایی : ندارد.

لوله ی معمول خون : بنفش کم رنگ

حتما بخوانید : معرفی و کاربرد آزمایش RBC

افزایش سطح

• اریتروسیتوز : تعداد گلبول های قرمز افزایش می یابد. علت چنین پدیده ای ممکن است بیماری یا پاسخ فیزیولوژیک به شرایط خارجی فرد باشد.

• بیماری قلبی مادرزادی : بیماری سیانوزدهنده قلبی به طور مزمن سطح PO2 را کاهش می دهد. گلبول های قرمز نیز در پاسخ به آن افزایش می یابند و Hct بالا می رود.

• پلی سیتمی ورا : در این بیماری مغز استخوان به طور نابجا تعداد زیادی گلبول قرمز تولید می کند. بنابر این Hct افزایش می یابد.

• کم آبی شدید ( مانند اسهال شدید و سوختگی ) : به دنبال دفع مایع خارجی سلولی , حجم خون کاهش می یابد. اما تعداد گلبول های قرمز ثابت می ماند. بنابر این درصد حجمی از کل خون که توسط گلبول های قرمز اشغال شده است افزایش می یابد و موجب بالا رفتن هماتوکریت می گردد.

• بیماری شدید انسدادی مزمن ریوی ( COPD ) : هیپوکسی مزمن موجب پاسخ فیزیولوژیک جبرانی به صورت تحریک تولید RBC  می گردد تا ظرفیت حمل اسکیژن افزایش یابد. بدین ترتیب Hct نیز افزایش پیدا میکند.

کاهش سطح

• کم خونی : این اصطلاح برای وضعیت های همراه با کاهش تعداد گبلول های قرمز به کار می رود. Hct بازتاب غیر مستقیمی از تعداد گلبول های قرمز است , بنابر این Hct نیز کاهش می یابد. بسیاری از انواع بیماری ها با کم خونی همراه است.

• هموگلوبینوپاتی ها : در مبتلایان به اختلالات هموگلوبین یا سایر دیسکرازی های خونی , تعداد و طول عمر RBC کاهش می یابد. بنابر این Hct کاسته می شود.

• سیروز : در این بیماری فرد دچار افزایش مزمن بار مایعات بدن می گردد. از این رو گلبول های قرمز رقیق شده و درصد کمتری از حجم کل خون را و در نتیجه  Hct کاهش می یابد.

• کم خونی همولیتیک ( مانند اریتروبلاستوز جنینی – هموگلوبینوپاتی ها – کم خونی های همولیتیک دارویی – هموگلوبینوری حمله یی شبانه ) : در کم خونی همولیتیک از طول عمر گلبول های قرمز کاسته می شود. با کاهش شمار RBC , Hct نیز کاهش می یابد.

• خونریزی : خونریزی فعال موجب کم شدن تعداد گلبول های قرمز و در نتیجه کاهش سطح Hct می گردد , اما معمولا چندین ساعت به طول می انجامد تا Hct سقوط نماید و تنها هنگامی که حجم خون را با مایعی جایگزین نمایند کاهش می یابد.

• کمبود غذایی: کاهش برخی از ویتامین ها و املاح مدنی ( مانند آهن ) موجب کاهش تعداد RBC  می شود و در نتیجه از Hct نیز کاسته می شود.

• نارسایی مغز استخوان : کاهش ساخت گلبول قرمز موجب پایین آمدن Hct می گردد.

• دریچه های مصنوعی : دریچه های مصنوعی ضرباتی مکانیکی بر گلبول های قرمز وارد می کنند و از طول عمر آنها می کاهند. با کاهش RBC , Hct کاهش می یابد.

• بیماری کلیوی : اریتروپوئیتین محرک قوی تولید RBC  است و در کلیه ساخته می شود. با کاهش سطح این ماده , شمار RBC کاهش و در نتیجه از Hct نیز کاسته می شود.

• بارداری طبیعی : در دوران بارداری به علت افزایش مزمن آب بدن , حجم خون زیاد می شود. چنین وضعیتی همراه با سو تغذیه نسبی موجب کاهش Hct می گردد , زیرا از تعداد RBC کاسته می شود و درصد کمتری از حجم کل خون را تشکیل می دهد.

• بیماری کلاژن _عروقی / روماتوئیدی ( مانند آرتریت روماتوئید – لوپوس ) : بیماری های مزمن با کاهش تولید RBC و در نتیجه Hct پایین همراهند.

• لنفوم

• مولتیپل میلوما

• لوسمی

• بیماری هوچکین : سرطان های خونی اغلب با نارسایی تولید RBC در مغز استخوان همراه می باشند که موجب کاهش Hct می گردند. 

حتما بخوانید : آشنایی با انواع سرطان و راه های تشخیص و درمان آنها

سایر آزمایش های مربوط

هموگلوبین

شمارش گلبول های قرمز

شاخص های گلبول قرمز

✅ با ما در مسیر سلامتی گام بردارید ✅