بیماری SMA (آتروفی عضلانی نخاعی) — علائم، تشخیص و پیشگیری

مقدمه

آتروفی عضلانی نخاعی (SMA) یک خانواده از بیماری‌های نورون حرکتی است که با تخریب نورون‌های حرکتی (آنتریور هورن) و تحلیل عضلات همراه است. SMA از نظر بالینی طیف وسیعی دارد: از موارد شدید دوران شیرخوارگی تا فرم‌های خفیف با شروع در بزرگسالی. پیام اصلی این مقاله ارائه یک مرجع علمی ـ آموزشی،‌ ولی قابل‌فهم برای عموم است که شامل تعریف، علت‌شناسی، تشخیص، تست‌ها، راه‌های پیشگیری و پاسخ به سؤالات متداول می‌شود.

نویسنده:

 جواد صفدری لرد، فارغ التحصیل ارشد ژنتیک انسانی(پزشکی) دانشگاه علوم پزشکی تهران

ویراش شده توسط:

دکتر مریم آهنی، متخصص ژنتیک پزشکی از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

فهرست مطالب:

1.       تعریف و علت‌شناسی بیماری SMA

2.       علائم بالینی و انواع SMA

3.       شیوع و فراوانی (جهانی و ایران)

4.       تشخیص و مراحل انجام آزمایشات

5.       بیماری‌های ژنتیکی مرتبط و افتراق تشخیصی

6.       درمان و مراقبت

7.       چه کسانی باید برای بررسی SMA مراجعه کنند؟

8.       هزینه‌ها

9.       پیشگیری و نقش مشاوره ژنتیک

10.   نکات عملی برای پزشکان و خانواده‌ها (Checklist)

11.   جمع‌بندی و توصیه نهایی (Conclusion)

12.       سوالات متداول (FAQ)

 13.       منابع

  تمامی مطالب علمی این سایت، به تایید تیم علمی پزشکی گروه پاتوبیولوژی و ژنتیک رهسا رسیده است.

تعریف و علت‌شناسی بیماری SMA

تعریف

SMA یک بیماری‌ ژنتیکی اتوزومال مغلوب (AR) است که ناشی از فقدان عملکرد کافی ژن
(SMN1 (Survival Motor Neuron 1 و کاهش سطح پروتئین SMN که منجر به از بین رفتن نورون‌های حرکتی و ضعف عضلانی می‌شود. در این بیماری با زوال سلول های شاخ قدامی در نخاع منجر به ضعف عضلانی پیشرونده و در نهایت مرگ رخ میدهد.

اما نقش این سلول‌ها در بروز بیماری sma چیست؟  

زمانی که این سلول‌ها از بین می‌روند، ماهیچه‌ها دیگر سیگنال‌های عصبی را که باعث حرکتشان می‌شود را از مغز دریافت نمی‌کنند. این امر، در نهایت، باعث ضعیف و کوچک شدن عضلات می‌شود. بیماری Spinal Muscular Atrophy با زوال سلول های شاخ قدامی در نخاع منجر به ضعف  پیشرونده و در نهایت مرگ رخ می دهد. در این بیماری سه شکل دوران کودکی و یک حالت بیماری در بزرگسالی شناسایی شده اند.

ژنتیک و مکانیسم مولکولی

آتروفی عضلانی نخاعی دارای الگوی توارث اتوزومی مغلوب می باشد. یعنی هر دو الل این ژن باید دارای جهش باشد تا بیماری بروز پیدا کند. به استثناء چندین شکل نادرتر SMA که به صورت غالب یا وابسته به کروموزوم X است. در همه بیماران مبتلا به SMA با شروع بیماری در خردسالی 95 تا 98 درصد موارد ژن SMN1 در اگزون های 8-7 حذف هموزیگوت نشان می دهند. ژن SMN1 در کروموزوم q135 قرار دارد و تولید پروتئین SMN را برعهده دارد که برای بقای نورون‌های حرکتی ضروری است. حذف یا جهش‌ِ دو آلل SMN1 علت اصلی SMA است. در 1 تا 2 درصد بیماران SMA با شروع بیماری در خردسالی که حذف اگزون های 8-7 را در یکی از الل های خود ندارند جهش نقطه ای شناسایی شده است. علاوه بر این 2% افراد مبتلا به SMA دارای جهش از نوع de novo هستند.

به طور معمول، هر کودک یک نسخه از ژن SMN1 را از هر یک از والدین خود دریافت می‌کند؛ در این کودکان، هر دو ژن دریافت شده از والدین، جهش پیدا می‌کنند. این یعنی کودکی که یک ژن سالم از یکی از والدین و یک ژن جهش یافته از والدین دیگر خود را دریافت می‌کند، احتمالاً هیچ نشانه‌ای از بیماری sma در او مشاهده نخواهد شد؛ اما این ژن جهش یافته در کودک، در آینده می‌تواند به فرزندان او منتقل شود. به این فرد که دارای یک ژن سالم و یک ژن جهش یافته است در علم پزشکی "ناقل" می‌گویند. در این صورت، آزمایش ژنتیک بیماری SMA می‌تواند به این افراد کمک کند تا متوجه شوند که آیا ناقل هستند یا خیر و چقدر احتمال دارد که فرزند آن‌ها به بیماری اس ام ای مبتلا شود.

ژن SMN1 همیشه در SMA جهش پیدا می کند بنابراین تست های تشخیصی بسیار مطمئن هستند و در صورت درخواست والدین (با فرض اینکه هر دو حامل بیماری باشد)، تشخیص پیش از تولد یک گزینه است. تشخیص حاملین این ژن بر مبنای تعیین تعداد نسخه های ژن SMN1 دارای اگزون 7 در یک فرد انجام می شود. به این صورت که ابتدا یکی از والدین آزمایش را انجام داده و در صورت ناقل بودن، والد دیگر نیز باید مورد آزمایش قرار گیرد و در صورتی که او هم ناقل باشد در این صورت  احتمال ابتلا فرزند مبتلا به SMA حدود 25% خواهد بود که با شناسایی والدین به عنوان ناقل می توان با تشخیص قبل از تولد از متولد شدن فرزند مبتلا جلوگیری کرد.

انسان دارای ژن SMN2 نیز هست که نسخه‌ای شبیه SMN1 تولید می‌کند اما به دلیل یک تفاوت نوکلئوتیدی در اگزون 7، اکثراً فرم ناقص پروتئین تولید می‌کند؛ هر چه تعداد کپی‌های SMN2 بیشتر باشد، معمولاً شدت بیماری خفیف‌تر است (ارتباط پیش‌بینی‌کننده اما کامل نیست).

** نکته تخصصی درباره اگزون ۷ و ۸: در اغلب موارد بیماران SMA حذف هموزیگوس اگزون ۷ از SMN1 دارند؛ حذف اگزون ۸ نیز متداول است. بررسی تعداد کپی‌های اگزون ۷ و ۸ در SMN1/SMN2 با روش‌هایی مانند MLPA انجام می‌شود و برای پیش‌بینی شدت بالینی و تصمیم‌گیری درمانی اهمیت دارد.

علائم بالینی و انواع SMA

الگوی کلی علائم

علائم در نتیجه ضعف و آتروفی عضلات است و شامل ضعف اندام‌ها، کاهش توانایی‌های حرکتی، مشکل در بلع و تنفس و در برخی فرم‌ها تأخیر در رشد حرکتی می‌شود. شدت و سن آغاز علائم طیف وسیعی را تشکیل می‌دهد.

دسته‌بندی بالینی (نوع ۰ تا ۴)

 1. نوع صفر

بیماری SMA نوع صفر که اس ام ای پیش از تولد نیز نامیده می‌شود و یک اختلال مادرزادی نادر است؛ قبل از تولد، جنین را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در این نوع که شدت آن بالا است، حرکات جنین کاهش پیدا می‌کند و نوزاد با ضعف عضلانی بسیار شدید به دنیا می‌آید. نوزادان مبتلا به این نوع بیماری، معمولا مشکلات تنفسی دارند و بیشتر از چند ماه عمر نمی‌کنند.

• کاهش حرکات جنین
• آرتروگریپوز یا خمیدگی مفاصل
• کاهش تون عضلانی (هیپوتونی)
• ضعف شدید عضلانی
• مشکلات تنفسی شدید

 2. نوع یک

بیماری SMA نوع یک که گاهی اوقات با نام بیماری وردینگ هافمن شناخته می‌شود؛ این نوع SMA در هنگام تولد و یا در شش ماهه اول پس از تولد وجود  دارد و در آن هیپوتونی شدید وفقدان حرکات خودبخودی دیده می شود. گاهی اوقات کاهش قدرت و فراوانی حرکات جنین در داخل رحم وجود دارد. این کودکان دارای توانایی ذهنی طبیعی بوده و در اثر ضعف ماهیچه ای شدید که بر روی عملکردهای تنفسی وبلع اثر می گذارد در 2 سال اول زندگی و اغلب قبل از 12 ماهگی فوت می کنند.

• کنترل محدود سر
• هیپوتونی
• عدم رفلکس (آرفلکسی)
• ناتوانی در نشستن بدون تکیه‌گاه
• الگوی تنفس غیر طبیعی و قفسه سینه زنگوله‌ای شکل
• مشکل در بلع که می‌تواند منجر به اختلال رشد شود.
• ضعف عضلات صورت

 3. نوع دوم

بیماری SMA نوع دوم که خفیف تر از نوع اول بوده و سن شروع بیماری بین 6 تا 12 ماهگی است. گرچه ضعف ماهیچه ای و هیپوتونی جز مشخصه های اصلی بیماری هستند. این کودکان می توانند بدون کمک گرفتن بنشینند ولی هرگز نمی توانند به طور مستقل حرکت کنند، سرعت پیشرفت بیماری آهسته بوده و اکثر کودکان مبتلا فقط تا اوایل دوران بلوغ زنده می مانند.

• هیپوتونی و آرفلکسی
• ضعف عضلانی پیشرونده که پاهای کودک را بیشتر از بازوهای او تحت تاثیر قرار می‌دهد.
• اسکولیوز(کَژپُشتی)
• ضعف عضلانی در قفسه سینه که می‌تواند منجر به بیماری ریوی شود.
• اسپاسم عضلانی ناگهانی دست (پلی مینیمیوکلونوس)
• خشکی مفصل فک پایین به دلیل جوش خوردن ریشه دندان به استخوان فک (آنکیلوز)
• انقباضات مفصلی

4. نوع سوم

بیماری SMA نوع سوم که به نام کوگلبرگ ولندر نیز شناخته می شود، بعد از 12 ماهگی ظاهر می شود و بیماران در راه رفتن محدودیت دارند. ضعف ماهیچه ای پیشرونده آهسته باعث می شود  بسیاری از افراد مبتلا در اوایل بلوغ از صندلی چرخدار استفاده کنند، بقای بلند مدت می تواند تحت تاثیر عواملی مانند عفونت های مکرر تنفسی و بروز اسکولیوز قرار گیرد.

علائم sma نوع سه، عمدتاً شامل ضعف عضلانی پیشرونده می‌شود که در آن، پاها بیشتر از بازوها تحت تأثیر قرار می‌گیرند.

 5. نوع چهارم

بیماری SMA نوع چهارم، بزرگسالان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. علائم این بیماری sma در بزرگسالان، معمولاً بعد از 35 سالگی ظاهر می‌شود و به تدریج در طول زمان، شدت آن بدتر می‌شود. از آنجایی که پیشرفت این بیماری به کندی صورت می‌گیرد؛ بسیاری از افراد مبتلا به این نوع بیماری تا سال‌ها بعد از شروع اولین علائم، متوجه آن نمی‌شوند.

از نشانه های بیماری sma نوع چهار نیز می‌توانیم به ضعف خفیف پا اشاره کنیم. در نهایت، نکته‌ای که باید آن را در نظر بگیرید این است که هیچ راهی برای درمان قطعی بیماریsma وجود ندارد؛ بنابراین، تشخیص بیماری SMA با آزمایش ژنتیک از همان دوران بارداری می‌تواند راه‌حل خوبی برای جلوگیری از بروز این بیماری باشد.

نکات بالینی مهم

·        ضعف تنفسی و تضعیف عضلات دیافراگم از علل مهم مرگ‌ومیر در فرم‌های شدید است.

·        فرم‌های شدید معمولاً در ۲ سال اول زندگی بروز کرده و بدون درمان مرگ‌ومیر بالایی دارند؛ اما درمان‌های جدید کیفیت و طول عمر را به‌طور معناداری بهبود داده‌اند.

حتما بخوانید : شیوع ویروس گوارشی جدید در ایران

شیوع جهانی

مطالعات مروری شیوع را حدود ۱ در ۱۰,۰۰۰–۰۰۰,۲۰ تولد زنده گزارش کرده‌اند؛ شیوع و حامل بودن جمعیتی بسته به منطقه و قومیت متفاوت است. آمارها نشان می‌دهد حامل بودن (carrier frequency) در جمعیت عمومی بین حدود 1/40 تا 1/70 گزارش شده است.

* حامل بودن به این معنی است که یکی از ژن های فرد دچار حذف یا جهش شده است ولی با توجه به اینکه بیماری به صورت اتوزوم مغلوب است، فرد بیمار نیست و صرفا حامل ژن بیماری است.

شواهد و آمار در ایران

مطالعات مولکولی و اپیدمیولوژیک در ایران نشان می‌دهد فرکانس ناقلین در برخی جمعیت‌های ایرانی بالاتر از میانگین اروپایی است؛ برخی مطالعات اخیر گزارش داده‌اند که فرکانس ناقل در نمونه‌هایی از جمعیت ایران می‌تواند حدود ۴–۶٪ (تقریباً 1 در 17–25) باشد (مقادیر بر حسب منطقه و نمونه‌گیری متفاوت است). این ارقام ضرورت برنامه‌های غربالگری ناقلین و مشاوره پیش از ازدواج را برجسته می‌کند.

⚠️ توجه: اعداد بالا تخمینی‌اند و بسته به مطالعه، روش تشخیصی و جمعیت مورد بررسی متفاوت‌اند. برای برنامه‌ریزی بهداشتی باید داده‌های محلیِ دقیق‌تر به‌کار گرفته شود.

تشخیص و مراحل انجام آزمایشات

چه زمانی باید به تشخیص SMA شک کنیم؟

·        آغاز زودرس ضعف عضلانی، کاهش تون عضلانی (هیپوتونی)، تأخیر در فعالیت‌های حرکتی نوزادان و مشکلات تغذیه/تنفس.

·        در بزرگسالان با ضعف پیشرونده اندام‌ها یا سابقه خانوادگی مشکوک.

آزمایشات مولکولی و روش‌های تشخیصی SMA

1. آزمایش مولکولی برای SMN1 (کپی نامبر / حذف اگزون‌ها): هدف اصلی تشخیص شناسایی از دست رفتن یا حذف SMN1 (مثلاً حذف اگزون ۷). روش طلایی و توصیه‌شده برای تشخیص بالینی MLPA است که تعداد کپی‌های SMN1 و SMN2 را دقیق می‌سنجد.

2. تست تکمیلی (qPCR، دتکتورهای NGS یا الگوریتم‌های اختصاصی برای تفکیک SMN1/SMN2): در برخی مراکز از توالی‌یابی هدفمند یا روش‌های Exome/Genome بهره می‌برند، ولی تفکیک SMN1/SMN2 از نظر توالی به‌علت شباهت بالا نیازمند روش‌های تخصصی است.

3. آزمایش‌های عصبی‌فیزیولوژیک (EMG، NCV): می‌تواند یافته‌های نورون حرکتی را نشان دهد اما تشخیص قطعی مولکولی لازم است.

4. تشخیص قبل از تولد (PND)SMA : در خانواده‌های پرخطر، CVS یا آمنیوسنتز با بررسی SMN1 قابل انجام است. PGT-M  (تشخیص پیش از لانه‌گزینی) در فصول IVF  نیز برای انتخاب جنین بدون دو آلل معیوب کاربرد دارد.

جدول نمونه‌ای از آزمایش‌ها و کاربردها

رابطه تعداد کپی SMN2 و پیش‌آگهی بیماری SMA

SMN2 به‌عنوان ژن پشتیبان می‌تواند مقدار محدودی از پروتئین کامل SMN تولید کند.

به‌طور کلی:

1 کپی SMN2: معمولاً نقایص شدید (نوع 1)

2 کپی: نوع 1 یا 2 (متغیر)

3 کپی: نوع 2–3 (خفیف‌تر)

≥4 کپی: اغلب نوع های خفیف‌تر یا بزرگسالی

تذکر: این رابطه پیش‌بینی‌کننده اما قطعی نیست؛ عوامل ژنتیکی دیگر و محیط نیز نقش دارند. تعیین دقیق کپی SMN2 کمک بزرگی در تصمیم‌گیری درمانی و پیش‌آگهی است.

بیماری‌های ژنتیکی مرتبط و افتراق تشخیصی  با SMA

افتراق از دیگر علت‌های هیپوتونی نوزادی (نوروماسکولار، متابولیک) ضروری است. در فهرست افتراق: دیستروفی‌های عضلانی وابسته به کروموزوم X، میوپاتی‌های مادرزادی، بیماری‌های متابولیک ارثی و نوروپاتی‌های محیطی قرار دارند. بررسی ژنتیک جامع و آزمایشگاه‌های تخصصی به افتراق و تشخیص صحیح کمک می‌کند.

درمان و مراقبت برای SMA

درمان‌های تعدیل‌کننده بیماری شامل: اسپینرازا (nusinersen)، onasemnogene abeparvovec (Zolgensma) و risdiplam (Evrysdi) هستند که تأثیر قابل‌توجهی بر پیش‌آگهی و رشد حرکتی داشته‌اند. این داروها بسته به نوع و سن بیمار و وضعیت SMN2 ممکن است به‌کار روند. (WHO و مراجعی مانند NINDS و گزارش‌های علمی، درمان‌های این داروها را تأیید و/یا توصیه می‌کنند).

مراقبت حمایتی: فیزیوتراپی، توانبخشی، مراقبت تنفسی، تغذیه‌ای و مدیریت عفونت‌ها نقش کلیدی دارد.

نکته عملی: دسترسی به درمان‌های جدید و تصمیم‌گیری درباره آن‌ها نیازمند تیم چندتخصصی شامل ژنتیک‌پزشک، نورولوژیست اطفال، فیزیوتراپیست و مشاور ژنتیک است.

چه کسانی باید برای بررسی SMA مراجعه کنند؟

1. نوزاد یا کودک با ضعف عضلانیِ غیرقابل توضیح

2. زوجینی که هر دو ناقل SMN1 تشخیص داده شده‌اند

3. افراد با سابقه خانوادگی SMA

4. زوجینی که در آستانه IVF و قصد PGT-M دارند

5. افرادی که نیاز به تفسیر نتایج ژنتیکی دارند

هزینه‌ها (تقریبی و نکات اجرایی)

هزینه‌ها به کشور، مرکز و نوع آزمایش/درمان بستگی دارد:

غربالگری ناقلین (SMN1 copy number): متغیر (در برخی کشورها بخشی از برنامه‌های پیش از ازدواج یا PGT پوشش داده می‌شود). به طور کلی غربالگری بیماری های ژنتیکی قبل از تولد جهت جلوگیری از تولد فرزند مبتلا به مراتب هزینه های کمتر هم از لحاظ روحی و هم مالی و روانی برای خانواده به همراه دارد.

MLPA یا NGS تشخیصی: هزینه بیشتر نسبت به آزمایش‌های پایه دارد.

درمان‌های موجود (اسپینرازا، زولگنسما، ریسدیپلام): بسیار هزینه‌بر بوده و دسترسی در کشورها متفاوت است.

برای برآورد دقیق، تماس با مراکز آزمایشگاهی و بیمه‌ها لازم است؛ برخی راهکارها شامل حمایت‌های خیریه، برنامه‌های دسترسی اضطراری و پوشش بیمه‌ای خاص است.

برای تماس با آزمایشگاه ژنتیک پزشکی غدیرخم کلیک کنید.

حتما بخوانید : یائسگی و یائسگی زودرس

پیشگیری و نقش مشاوره ژنتیک در بیماری SMA

غربالگری ناقلین (Carrier Screening) پیش از ازدواج یا بارداری بهترین روش پیشگیری در مقیاس خانواده است و توصیه‌ می‌شود در جمعیت‌های با فراوانی ناقل بالاتر اجرا شود. دستورالعمل‌های بین‌المللی ACOG/ACMG تاکید کرده‌اند که غربالگری پیش از حاملگی/بارداری فرصت‌های انتخابی بیشتری (PGT، تصمیمات باروری) ارائه می‌دهد. با انجام مشاوره ژنتیک میتوانید آگاهی کاملی در مورد این بیماری و اهمیت غربالگری برای آن به دست آوریدکه برای تولد فرزندان سالم ضروری و مهم است.

PGT-M برای زوجین ناقل، روش قطعی برای جلوگیری از تولد فرزند مبتلا است.

تشخیص پیش از تولد (PND) از طریق CVS یا آمنیوسنتز در خانواده‌های پرخطر انجام می‌شود.

حتما بخوانید: مشاوره ژنتیک پیش از ازدواج

نکات عملی برای پزشکان و خانواده‌ها (Checklist)

1. در مواجهه با نوزاد هیپوتونیک، سریع تست مولکولی برای SMN1 را درخواست کنید.

2. قبل از ازدواج/بارداری: پیشنهاد غربالگری ناقلین قبل از ازدواج/بارداری.

3. در خانواده‌ای با یک فرزند مبتلا: ارائه مشاوره ژنتیک و بررسی ناقلین برای والدین و بستگان.

4. در صورت تشخیص ناقلی در هر دو والد: ارائه گزینه‌های PGT-M، IVF یا PND.

5. پیگیری سریع برای دسترسی به درمان‌های تعدیل‌کننده در کودکان مبتلا.

جمع‌بندی و توصیه نهایی (Conclusion)

SMA یک بیماری جدی اما قابل‌شناسایی است؛ با تشخیص مولکولی دقیق (به‌ویژه تعیین کپی SMN1/SMN2 توسط MLPA) می‌توان برنامه‌ریزی درمانی و نیز پیشگیری مؤثر انجام داد. در کشورهایی مانند ایران که فرکانس ناقل بالاتر گزارش شده، برنامه غربالگری ناقلین و مشاوره ژنتیک پیش از ازدواج اهمیت ویژه‌ای دارد. تشخیص زودهنگام و دسترسی به درمان‌های جدید می‌تواند کیفیت و طول عمر بیماران را به‌طور قابل‌توجهی بهبود دهد.

پرسش‌های متداول (FAQ)

1. SMA چیست؟

SMA یک اختلال ژنتیکی اتوزومال مغلوب است که با از دست رفتن نورون‌های حرکتی و ضعف عضلانی همراه است.

2. SMA چگونه ارث می‌رسد؟

معمولاً به‌صورت اتوزومال مغلوب؛ هر دو والد باید ناقل باشند تا فرزند بیمار شود.

3. آیا تست قطعی برای SMA وجود دارد؟

بله؛ آزمایش مولکولی تعیین تعداد کپی SMN1 (مثلاً با MLPA) تشخیص قطعی را فراهم می‌کند.

4. کدام آزمایش برای بررسی ناقل بودن مناسب است؟

تعیین کپی SMN1 با MLPA یا روش‌های معتبر دیگر برای غربالگری ناقلین توصیه می‌شود.

5. تعداد کپی SMN2 چه اهمیتی دارد؟

هر چه کپی SMN2 بیشتر باشد، معمولاً شدت بیماری خفیف‌تر است، اما ارتباط صددرصدی نیست.

6. آیا SMA قابل درمان است؟

درمان‌های تعدیل‌کننده مانند Spinraza، Zolgensma و Evrysdi وجود دارند که می‌توانند روند بیماری را کند یا بهبود دهند.

7. آیا با غربالگری می‌شود از تولد نوزاد مبتلا جلوگیری کرد؟

بله؛ با شناسایی ناقلین و استفاده از PGT یا PND می‌توان ریسک را حذف یا کاهش داد.

8. سن شایع بروز SMA چه زمانی است؟

بسته به نوع؛ از دوره نوزادی تا بزرگسالی ممکن است بروز کند.

9. شیوع SMA در ایران چقدر است؟

مطالعات نشان می‌دهد فرکانس ناقلین در ایران از میانگین برخی جمعیت‌ها بیشتر است؛ برآوردها در مطالعات مختلف متفاوت است.

10. آیا تست NIPT برای SMA معتبر است؟

NIPT برای اختلالات تک‌ژنی در حال توسعه است؛ برای SMA استاندارد طلایی هنوز آزمایش مولکولی تشخیصی جنین (CVS/آمنیوسنتز) است.

11. MLPA چیست و چرا مهم است؟

MLPA یک روش مولکولی برای تعیین دقیق کپی‌های ژنی است که در تشخیص SMN1/SMN2 کاربرد طلایی دارد.

12. اگر هر دو والد ناقل باشند، احتمال تولد فرزند مبتلا چقدر است؟

در هر بارداری ۲۵٪ احتمال داشتن فرزند مبتلا (هر دو ژن معیوب)، ۵۰٪ ناقل (یکی از ژن های معیوب) و ۲۵٪ سالم (هر دو ژن سالم) وجود دارد.

13. آیا بیمه هزینه آزمایش‌ها و درمان‌ها را پوشش می‌دهد؟

پوشش بیمه‌ای متفاوت است؛ بسیاری از درمان‌های جدید هزینه‌بر هستند و پوشش بستگی به سیاست‌های بیمه و کشور دارد.

14. چه مراکزی برای تشخیص SMA مناسب‌اند؟

مراکز ژنتیک مولکولی معتبر با تجربه در MLPA/NGS و تیم نورولوژی اطفال بهترین انتخاب‌اند.

15. چه زمانی باید مشاوره ژنتیک گرفت؟

مشاوره ژنتیک قبل از ازدواج یا بارداری (برای غربالگری ناقلین)، پس از تشخیص نوزاد مبتلا یا در صورت سابقه خانوادگی.

اگر شما یا اعضای خانواده‌تان نگران ریسک SMA هستید یا در آستانه ازدواج یا بارداری قرار دارید، همین امروز با تیم مشاوره ژنتیک و آزمایشگاه تخصصی ما
 (گروه پاتوبیولوژی و ژنتیک رهسا — آزمایشگاه ژنتیک غدیرخم) تماس بگیرید تا راهنمایی و آزمایش‌های لازم (MLPA، Carrier Screening و در صورت نیاز PGT/PND) برای شما انجام شود. تماس و دریافت وقت:۷۹۲۲۷-۰۲۱.

این مقاله مرجع آموزشی است و جایگزین مشاوره مستقیم با متخصص ژنتیک یا نورولوژیست نیست. برای تشخیص و درمان، حتماً به مراکز تخصصی مراجعه کنید.

با شناخت ژنتیک آینده تان را آگاهانه بسازید!

 منابع معتبر برای مطالعه و ارجاع

1.       Prior TW, Leach ME, Finanger EL. Spinal Muscular Atrophy. 2000 Feb 24 [Updated 2024 Sep 19]. In: Adam MP, Feldman J, Mirzaa GM, et al., editors. GeneReviews® [Internet]. Seattle (WA): University of Washington, Seattle; 1993-2025. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK1352/

2.       Verhaart, I.E.C., Robertson, A., Wilson, I.J. et al. Prevalence, incidence and carrier frequency of 5q–linked spinal muscular atrophy – a literature review. Orphanet J Rare Dis 12, 124 (2017). https://doi.org/10.1186/s13023-017-0671-8.

3.        https://doi.org/10.1016/j.gimo.2024.101381.

4.       https://www.ninds.nih.gov/health-information/disorders/spinal-muscular-atrophy#toc-what-is-spinal-muscular-atrophy-

5.       Savad, S., Ashrafi, M.R., Samadaian, N. et al. A comprehensive overview of SMN and NAIP copy numbers in Iranian SMA patients. Sci Rep 13, 3202 (2023). https://doi.org/10.1038/s41598-023-30449-7.

6.       Yao M, Jiang L, Yu Y, Cui Y, Chen Y, Zhou D, Gao F, Mao S. Optimized MLPA workflow for spinal muscular atrophy diagnosis: identification of a novel variant, NC_000005.10:g.(70919941_70927324)del in isolated exon 1 of SMN1 gene through long-range PCR. BMC Neurol. 2024 Mar 11;24(1):93. doi: 10.1186/s12883-024-03592-5. PMID: 38468256; PMCID: PMC10926642.

7.       https://www.mda.org/disease/spinal-muscular-atrophy

8.       Verhaart, I.E.C., Robertson, A., Wilson, I.J. et al. Prevalence, incidence and carrier frequency of 5q–linked spinal muscular atrophy – a literature review. Orphanet J Rare Dis 12, 124 (2017). https://doi.org/10.1186/s13023-017-0671-8.

9.       https://www.reuters.com/business/healthcare-pharmaceuticals/novartis-gene-therapy-helps-children-with-rare-muscle-disorder-study-2024-12-30/.

10.    https://www.frontiersin.org/journals/genetics/articles/10.3389/fgene.2021.796862/full.

11.    Nishio H, Niba ETE, Saito T, Okamoto K, Takeshima Y, Awano H. Spinal Muscular Atrophy: The Past, Present, and Future of Diagnosis and Treatment. Int J Mol Sci. 2023 Jul 26;24(15):11939. doi: 10.3390/ijms241511939. PMID: 37569314; PMCID: PMC10418635.

12.    https://www.who.int/groups/expert-committee-on-selection-and-use-of-essential-medicines/24th-eml-expert-committee/a40-risdiplam---spinal-muscular-atrophy---eml-and-emlc?utm_source=chatgpt.com.

13.    https://www.acog.org/clinical/clinical-guidance/committee-pinion/articles/2017/03/carrier-screening-for-genetic-conditions.

14.    Hassan, H.A., Fahmy, N.A., El-Bagoury, N.M. et al. MLPA analysis for molecular diagnosis of spinal muscular atrophy and correlation of 5q13.2 genes with disease phenotype in Egyptian patients. Egypt J Med Hum Genet 23, 156 (2022). https://doi.org/10.1186/s43042-022-00373-y.

15.    Weisburd, B., Sharma, R., Pata, V., Reimand, T., Ganesh, V. S., Austin-Tse, C., ... & O’Donnell-Luria, A. (2025). Diagnosing missed cases of spinal muscular atrophy in genome, exome, and panel sequencing data sets. Genetics in Medicine, 27(4), 101336.

16.    https://www.broadinstitute.org/publications/broad1358316.