بیماری آنفلوآنزا

بیماری آنفلوآنزا

اشتراک گذاری:

منبع انتشار : دپارتمان علمی گروه پاتوبیولوژی و ژنتیک رهسا

با آنفولانزا فصلی بیشتر آشنا شوید؛ علائم، انواع، واکسن، روش‌های درمان و پیشگیری از این بیماری ویروسی. راهنمای جامع علمی بر اساس آخرین توصیه‌های WHO و CDC در سال ۲۰۲۵

آنفولانزا فصلی: علائم، واکسن، تشخیص و درمان| راهنمای جامع 2025

مقدمه

آنفولانزا (influenza) یک عفونت ویروسی حاد دستگاه تنفسی است که هر ساله در فصول سرد موجب موج‌های بیماری (فصل آنفولانزا) می‌شود. شدت بالینی از یک بیماری شبیه سرماخوردگی تا عفونت‌های شدید تنفسی و مرگ‌ومیر در گروه‌های پرخطر متغیر است. پیشگیری، تشخیص سریع و درمان مناسب می‌تواند بار بیماری را به‌طور چشمگیری کاهش دهد؛ مهم‌ترین ابزار پیشگیری، واکسن فصلی آنفولانزا است.

√ هر تصمیم آگاهانه، یک گام به سوی زندگی سالم تر√

تمامی مطالب علمی این سایت، به تایید تیم علمی پزشکی گروه پاتوبیولوژی و ژنتیک رهسا رسیده است.

نویسنده:

جواد صفدری لرد، فارغ التحصیل ارشد ژنتیک انسانی(پزشکی) دانشگاه علوم پزشکی تهران

ویرایش شده توسط:

دکتر مریم آهنی، متخصص ژنتیک پزشکی از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

فهرست مطالب

1. آنفولانزا چیست؟

2. تفاوت آنفولانزا و سرماخوردگی

3. علائم بالینی آنفولانزا

4. انواع ویروس‌های آنفولانزا (A, B, C, D) — جدول مقایسه‌ای

5. الگو و شیوع آنفولانزا در ایران (داده‌های منطقه‌ای(

6. واکسن آنفولانزا — انواع و مقایسه

7. چه کسانی و چه زمانی واکسن بزنند — نکات کلیدی و گروه‌های هدف

8. چگونه واکسن تهیه و نگهداری می‌شود؟

9. آزمایش‌های تشخیصی (RIDT، PCR و روش‌های مولکولی(

10.درمان‌های دارویی (آنتی‌ویروس‌ها) و زمان مناسب تجویز

11.عوارض و بیماری‌های مرتبط با آنفولانزا

12.پیشگیری‌های غیرواکسینال (بهداشت فردی، محیطی(

13.هزینه‌ها و دسترسی

14.جمع‌بندی (نتیجه‌گیری) و توصیه‌ها

15.سوالات پرتکرار

16.منابع

حتما بخوانید : شیوع ویروس گوارشی جدید در ایران

1. آنفولانزا چیست؟

آنفولانزا یک بیماری عفونی ناشی از ویروس‌های خانواده Orthomyxoviridae است که غالباً دستگاه تنفسی فوقانی و گاهی ریه‌ها را مبتلا می‌کند. ویروس از فردی به فرد دیگر از طریق قطرات تنفسی تولیدشده هنگام سرفه یا عطسه منتقل می‌شود و همچنین از سطوح آلوده قابل انتقال است. بیشترین بار بیماری در افراد سنین خیلی کم، سالمندان و کسانی است که بیماری زمینه‌ای مزمن دارند.

ویروس آنفولانزا

2. تفاوت آنفولانزا با سرماخوردگی

شروع: آنفولانزا معمولاً ناگهانی شروع می‌شود؛ تب و دردهای عضلانی شدید رایج است.

شدت: علائم آنفولانزا معمولاً شدیدتر و طولانی‌تر از سرماخوردگی است.

عوارض: آنفولانزا خطر عوارض جدی مانند ذات‌الریه یا تشدید بیماری‌های مزمن را دارد.

این تفاوت‌ها به تشخیص بالینی کمک می‌کنند اما در موارد شک، آزمایش تشخیصی مناسب است.

3. علائم بالینی آنفولانزا

· تب ناگهانی (معمولاً ≥°C 38)

· سرفه خشک یا مرطوب

· گلودرد

· درد عضلانی و مفاصل (میالژی(

· سردرد و خستگی شدید

· آب‌ریزش بینی یا گرفتگی بینی (در برخی موارد(

Ø در کودکان: استفراغ و اسهال نیز ممکن است دیده شود.

Ø معمولاً علائم یک تا هفت روز طول می‌کشند اما احساس خستگی ممکن است هفته‌ها باقی بماند.

علائم آنفولانزا

4. انواع ویروس‌های آنفولانزا

نوع ویروس	میزبان اصلی	آیا باعث اپیدمی میشود؟	نکات کلیدی
A	اسنان، پرندگان، خوکها و سایر پستانداران	بله (میتواند پاندمی کند: زیرنوع های H1N1, H3N2)	دارای زیرنوع HA/NA، سریع تغییر میکند.
B	انسان (B/Victoria و B/Yamagata)	بله (اپیدمی فصلی)	تغییر آهسته تر، معمولا فقط در انسان دیده میشود.
C	انسان و خوک	معمولا خیر (بیماری خفیف)	کمتر شایع و اغلب خفیف
D	گاو (عمدتا)	خیر (تاثیر انسانی تا کنون محدود)	عمدتا دام محور

5. الگو و شیوع آنفولانزا در ایران

نقش نظارت منطقه‌ای و گزارش‌دهی برای درک الگوهای فصلی حیاتی است. گزارش‌های منطقه‌ای WHO و شبکه‌های ملی نشان می‌دهند که الگوی شیوع در منطقه مدیترانه شرقی (از جمله ایران) با نوسانات فصلی همراه است؛ برخی فصل‌ها شدت کمتر یا بیشتر داشته‌اند و ترکیب گونه‌های غالب بین فصل‌ها تغییر می‌کند. مطالعه‌های محلی نیز نشان داده‌اند که پوشش واکسیناسیون در گروه‌های سالمند در ایران پایین‌تر از مطلوب است و نابرابری‌های اقتصادی در دسترسی به واکسن مشاهده شده است. برای اطلاعات فصلی دقیق و به‌روز، پایگاه‌های نظارت WHO/EMR و مراکز کنترل ملی را دنبال کنید.

حتما بخوانید : یائسگی و یائسگی زودرس

6. واکسن آنفولانزا — انواع و مقایسه

نکته کلیدی: واکسن سالانه بهترین روش پیشگیری است.

در جدول زیر انواع واکسن های آنفولانزا را میتوانید ببینید.

نوع واکسن	پلتفرم	گروه سنی معمول	مزایا	محدودیت ها
IIV-Inactivated (تزریق)	ویروس کشته شده (تخم مرغی یا سلولی)	≤ 6 ماه	ایمن، مناسب اکثر گروه ها	ممکن است در افراد حساس به تخم مرغ نگرانی وجود داشته باشد.
LAIV-Live attenuated (اسپری بینی)	ویروس زنده ضعیف شده	برخی گروه های سنی مشخص (برخی کشور ها محدودیت دارند)	تزریق ناپذیر، در برخی کودکان موثر	برای افراد با نقص ایمنی یا حاملگی توصیه نمیشود.
RIV-Recombinant (مثل Flublok)	پروتئین بازترکیبی HA	بالاتر از 18 سال (محدودیت کارخانجات)	بدون استقاده از تخم مرغ، مناسب حساسیت ها	دسترسی و قیمت ممکن است محدود باشد.
High-dose & Adjuvanted	دوز بالاتر یا همراه آدجووانت	≤ 65 سال (توصیه ترجیحی در سالمندان)	اثر بخشی بهتر در سالمندان (برخی شواهد)	هزینه بالاتر

(اطلاعات ترکیب فصلی واکسن توسط WHO / FDA هر سال به‌روزرسانی می‌شود؛ برای فصل 2025–2026 ترکیب و فرم‌های تولیدی اعلام شده‌اند).

7. چه کسانی و چه زمانی واکسن بزنند — نکات کلیدی

توصیه عمومی (CDC): هر ساله همه افراد 6 ماهه و بالاتر باید واکسن فصلی دریافت کنند، مگر منع پزشکی واضح. واکسیناسیون برای زنان باردار، کودکان خردسال، سالمندان و بیماران دارای بیماری مزمن اهمیت ویژه دارد.

زمان‌بندی: برای فصل شمالی، بهترین زمان تزریق معمولاً شهریور و مهر است، اما واکسیناسیون تا وقتی که ویروس در جامعه گردش دارد ادامه می‌یابد.

سالمندان (≥65 سال): واکسن‌های با دوز بالا یا آدجووانت ترجیح داده می‌شوند به‌دلیل کارایی بالاتر در این گروه.

کسانی که ایمونوساپرسیو (Immunosuppressive) هستند یا داروهای سرکوب‌کننده مصرف میکنند: واکسیناسیون معمولاً توصیه می‌شود اما نوع و زمان با مشورت پزشک مشخص می‌شود.

زنان باردار: واکسنی که برای بالغین توصیه می‌شود، در بارداری ایمن و مفید است؛ واکسیناسیون از مادر، نوزاد در ماه‌های اول زندگی محافظت می‌کند.

8. چگونه واکسن تهیه و نگهداری می‌شود؟ (نکات عملی)

واکسن‌ها باید در زنجیره سرما (یخچال بین 2–8°C) نگهداری شوند.

برخی واکسن‌ها (سلولی یا recombinant) در دسترس داروخانه‌ها، مراکز بهداشتی و برخی کلینیک‌ها هستند.

در ایران، عرضه و قیمت واکسن فصلی هر سال تغییر می‌کند؛ سال‌های اخیر شاهد تغییرات قیمتی و توزیع محلی بوده‌ایم (برای اطلاعات قیمت و دسترسی محلی با داروخانه‌ها یا سازمان غذا و دارو تماس بگیرید)

9. آزمایش‌های تشخیصی آنفولانزا: چه زمانی و چه تستی؟

Rapid Influenza Diagnostic Tests (RIDTs): تست‌های سریع آنتی‌ژنی که در 10–15 دقیقه نتیجه می‌دهند؛ برای تشخیص سریع در مراکز سرپایی مفیدند اما حساسیت کمتری نسبت به تست‌های مولکولی دارند.

Rapid molecular assays (Point-of-care PCR): سریع‌تر و حساس‌تر ازRIDT، به‌خصوص در مراکز سرپایی بهترند. CDCتوصیه می‌کند در صورت امکان از تست‌های مولکولی سریع استفاده شود.

RT-PCR (مرجع طلایی): در بیماران بستری یا مواردی که تشخیص دقیق لازم است از RT-PCR استفاده می‌شود؛ حساسیت و اختصاصیت بالا دارد و برای گزارش‌دهی اپیدمیولوژیک مناسب است.

روش نمونه‌گیری آنفولانزا: اغلب با سواب نازوفارنکس (ناحیه نازوفارنکس، محلی است که پشت بینی را به پشت دهان متصل می‌کند- حلق و بینی) یا نمونه‌های تنفسی دریافت می‌شود. تفسیر نتیجه باید در وضعیت بالینی بیمار انجام شود (مثلاً منفی کاذب در RIDT ممکن است دیده شود و در صورت شک بالینی باید با PCR تأیید شود.

نحوه ی نمونه گیری آزمایش آنفولانزا

10. درمان‌های دارویی (آنتی‌ویروس‌ها) و زمان مناسب تجویز

داروها: اوزلتامیویر (Oseltamivir) تامیفلو، بالوکساویر (Baloxavir)، زانامیویر (Zanamivir) و پارامیویر (Peramivir) از داروهایی هستند که برای درمان آنفولانزا در دسترس و تحت تأیید یا راهنمایی‌های بالینی قرار دارند.

زمان تجویز: بیشترین اثربخشی وقتی است که درمان ظرف 48 ساعت از شروع علائم آغاز شود؛ با این حال در افراد بستری یا با بیماری شدید، حتی شروع دیرتر نیز ممکن است مفید باشد و درمان طولانی‌تر در نظر گرفته شود.

چه کسانی برای آنفولانزا باید درمان شوند؟ افراد پرخطر (کودکان کم‌سن، سالمندان، خانم‌های باردار، افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن) و بیماران بستری یا افراد با بیماری شدید باید در اسرع وقت درمان ضدویروسی دریافت کنند.

پروفیلاکسی پس از تماس: در موارد خاص و برای افراد خیلی پرخطر، داروهای ضدویروسی به‌عنوان پیشگیری پس از تماس می‌تواند به‌کار رود (بر اساس دستورالعمل بالینی).

حتما بخوانید: مشاوره ژنتیک پیش از ازدواج

11. عوارض و بیماری‌های مرتبط با آنفولانزا

§ ذات‌الریه ویروسی یا باکتریال ثانویه

§ تشدید آسم، COPD یا نارسایی قلبی

§ سندرم‌های عصبی نادر مثل آنسفالیت یا سندرم نادر Guillain-Barré

§ بستری و مرگ‌ومیر در گروه‌های پرخطر

پایش سریع و درمان مناسب می‌تواند خطر عوارض را کاهش دهد.

12. پیشگیری‌های غیرواکسینال

· شستن مرتب دست‌ها با آب و صابون یا استفاده از ضدعفونی‌کننده الکلی

· پوشاندن دهان و بینی هنگام سرفه/عطسه و استفاده از ماسک در جمع‌ها یا در زمان بیماری

· تهویه مناسب فضاها و اجتناب از حضور در مکان‌های شلوغ در زمان اوج اپیدمی

· مراقبت از گروه‌های پرخطر و واکسیناسیون اطرافیان برای کاهش ریسک (حمله گله‌ای).

پیشگیری از ابتلا به آنفولانزا

13. هزینه‌ها و دسترسی (اطلاعات کلی و وضعیت در ایران)

هزینه واکسن و درمان بستگی به نوع واکسن، واردات یا تولید داخلی و سیاست‌های حمایتی کشور دارد. در ایران قیمت واکسن در سال‌های اخیر نوساناتی داشته است (قیمت‌ها متغیر و به منابع مسئول استناد شود). برای برآورد دقیق، با داروخانه‌ها و مراکز بهداشتی محلی تماس بگیرید.

هزینه آزمایش (RIDT vs PCR) نیز بسته به مرکز و نوع تست متفاوت است؛ تست PCR معمولاً هزینه و زمان بیشتری دارد ولی تشخیصی دقیق‌تری (اختصاصیت و حسایت خیلی بالا) ارائه می‌دهد. (برای قیمت‌های دقیق با آزمایشگاه ژنتیک غدیرخم تماس بگیرید)

14. جمع‌بندی (Conclusion)

آنفولانزا فصلی یک بیماری قابل پیشگیری و تا حد زیادی قابل کنترل است. واکسیناسیون سالانه برای همه افراد بالای 6 ماه، تشخیص سریع (با تکیه بر تست‌های مولکولی در موارد بستری)، و درمان ضدویروسی به‌موقع برای افراد پرخطر اساس مقابله با این بیماری را تشکیل می‌دهند. آگاهی عمومی، دسترسی برابر به واکسن و پیروی از توصیه‌های بهداشتی می‌تواند مرگ‌ومیر و بار بیمارستانی را کاهش دهد. منابع معتبری مثل WHO و CDC توصیه‌های به‌روز را منتشر می‌کنند؛ پیگیری آن‌ها برای اطلاعات فصلی ضروری است.

نکات تکمیلی

پیگیری گزارش‌ها: هر فصل، ترکیب ویروس‌ها و توصیه واکسیناسیون ممکن است تغییر کند؛ سایت‌های WHO و CDC و وزارت بهداشت را دنبال کنید.

کنترل عفونت در مراکز درمانی: جداسازی بیماران مشکوک و استفاده از PPE (Personal Protective Equipment- تجهیزات محافظتی شخصی) حیاتی است.

افزایش پذیرش واکسن: برنامه‌های آموزشی برای گروه‌های ضعیف‌تر و رفع نابرابری‌های دسترسی موثر است.

جمع‌بندی

آنفولانزا فصلی یک بیماری رایج اما قابل پیشگیری است؛ واکسن سالانه، تشخیص مولکولی در موارد مشکوک و درمان به‌موقع همراه با رعایت اصول بهداشتی، بهترین راه کاهش عوارض و انتقال بیماری است. اگر علائم حاد تنفسی دارید یا جزء گروه‌های پرخطر هستید، به‌سرعت به مراکز درمانی مراجعه کنید.

برای انجام تست‌های مولکولی (PCR) تشخیصی آنفولانزا، مشاوره پزشکی و دریافت واکسن فصل جدید یا اطلاعات قیمت و دسترسی در تهران، می‌توانید با آزمایشگاه ژنتک پزشکی غدیرخم (گروه پاتوبیولوژی رهسا) تماس بگیرید یا از طریق سایت آزمایشگاه ژنتیک پزشکی غدیرخم اطلاعات بیشتری کسب کنید:

☎ تلفن: ۷۹۲۲۷

آدرس: تهران، پاسداران، نگارستان هشتم، میدان فرخی یزدی، پلاک ۴۹.

عطسه، سرفه و آنفولانزا