آزمایش PSA

اشتراک گذاری:

تصویر شبیه سازی از پروستات سالم و بدخیم PSA (Prostate-specific antigen)

(آزمایش تومور مارکر سرطان پروستات)

یافته های طبیعی

پایین : ng/ml 0 _ 2/5

افزایش اندک تا متوسط : ng/ml 2/6 _ 10

افزایش متوسط : ng/ml 10 _ 19/9

افزایش چشمگیر : ng/ml 20

کاربرد

این آزمون برای غربالگری تشخیص اولیه سرطان پروستات انجام می شود و در صورتی که با معاینه رکتال توام گردد , قریب به 90% موارد سرطان های بالینی قابل تشخیص خواهند بود. همچنین این آزمایش برای ارزیابی بیماران پس از درمان نیز به کار می رود.

شرح آزمایش

PSA گلیکوپروتئینی است که با غلظت بالایی در مجرای پروستات وجود دارد. موانع بزرگی چون بافت غده یی پروستات و ساختمان عروقی بین مجرای پروستات و جریان خون قرار گرفته است. این سد های محافظ به هنگام بیماری هایی مثل سرطان , عفونت و هیپرتروفی خوش خیم باز می شوند. PSA در تمامی مردان قابل سنجش است , اما سطح آن در مبتلایان به سرطان پروستات افزایش چشمگیری پیدا می کند.

سطوح بالای PSA در ارتباط با سرطان پروستات است. سطح آن در بیشتر از 80% مردان مبتلا به سرطان پروستات بیش ازNG/ML 4 بوده است. هرچه سطح آن بالاتر باشد , حجم توده توموری نیز بزرگتر است. افزون بر آن , سنجش PSA آزمون حساسی برای پایش پاسخ به درمان نیز می باشد. درمان موفقیت آمیز با جراحی , پرتو درمانی یا هورمون درمانی با کاهش قابل توجه سطح PSA خون همراه است. افزایش چشمگیر PSA پس از درمان نشانگر عود سرطان پروستات می باشد. حساسیت و اختصاصیت PSA نسبت به سایر شاخص های توموری پروستات از قبیل فسفاتاز اسیدی پروستات ( PAP ) بیشتر است. همچنین PSA در مقایسه با PAP جهت پایش پاسخ به درمان و عود تومور پس از درمان نیز دقیق تر است.

اختلاف نظر زیادی در مورد کاربرد آزمایش غربالگری PSA در مردان فاقد نشانه بالینی وجود دارد. نیروی وظیفه خدمات پیشگیری آمریکا و برخی دیگر از انجمن های حرفه ای خاطر نشان کرده اند که انجام غربالگری سالانه PSA تاثیر چندانی در تعداد مرگ و میرهای ناشی از سرطان پروستات نداشته است. به علاوه اغلب احساس می کنند که "سرطان های پروستاتی که با غربالگری تشخیص داده شده اند" سرطان تهاجمی نبوده و موجب افزایش چشمگیری در مرگ و میر نگردیده اند. حدود 80% آزمون های غربالگری PSA , مثبت کاذب است و یک آزمایش غربالگری مثبت , اغلب مستلزم انجام یک بیوپیسی بوده و حتی منجر به اعمال جراحی می شود که ممکن است بالقوه جان بیمار را به خطر اندازد و عملا نیز سودی دربر نداشته باشد. با این حال غربالگری PSA در مردان با ریسک بالا مانند مردان امریکایی _ افریقایی تبار , دارای زمینه ژنتیکی با سابقه فامیلی قوی باید به طور سالانه به همراه معاینه انگشتی رکتال انجام شود.

لازم به توجه است که سطح PSA در برخی از بیمارانی که در مراحل اول سرطان پروستات می باشند , افزایش نشان نمی دهد. نکته ی مهم دیگر آن است که سطح PSA بالای 4 همواره در رابطه با سرطان نیست. مقدار PSA در "ناحیه خاکستری تشخیصی" یعنی ng/ml 4 _ 10 فاقد اختصاصیت کافی است. به علاوه سطح PSA ممکن است در مبتلایان به هیپرتروفی خوش خیم پروستات ( BPH ) و پروستاتیت اندکی بالا رود.

از PSA برای پیگیری درمان پروستات مردان استفاده می شود. به دنبال هر شکلی از درمان سرطان پروستات باید آزمون های دوره یی PSAانجام شود زیرا سطح PSA می تواند نشان دهنده ی نیاز به ادامه ی درمان باشد. به دنبال پرتو درمانی یا پروستاتکتومی رادیکال , سطح PSA باید احتمالا به 0 _ 0/5 ng/ml برسد. الگوی افزایش PSA پس از درمان موضعی سرطان پروستات می تواند میان عود موضعی بیماری و گسترش دور دست آن افتراق قایل شود. بیمارانی که سطح PSA بالایی پس از 24 ماه از درمان موضعی دارند و پس از 12 ماه سطح PSA دو برابر شده , به احتمال زیاد دچار عود گشته اند.

حتما بخوانید : همه چیز درباره عفونت ادراری

عوامل تداخل کننده

معاینه رکتال نه تنها موجب افزایش کاذب سطح PAP می گردد , بلکه سبب افزایش اندکی در PSA نیز می شود. به منظور اجتناب از این مشکل , نمونه PSA را باید پیش از معاینه رکتال پروستات , یا چندین ساعت پس از آن گرفت.
دستکاری پروستات در اثر بیوپسی یا برش برداری از پروستات از راه پیشابراه ( TRUP ) موجب افزایش چشمگیر سطح PSA می شود. آزمایش خون را باید قبل از عمل یا 6 هفته پس از دستکاری انجام داد.
انزال طی 24 ساعت قبل از آزمایش خون سبب افزایش سطح PSA می گردد.
پروستاتیت و عفونت های اخیر مجرای ادراری سبب افزایش سطح PSA به اندازه 5 برابر حدپایه به مدت 6 هفته خواهد گشت.
فیناسترید ( Popscar – Propecia ) و دی اتیل استیل بسترول ( DES ) موجب کاهش سطح PSA می گردند.

روش کار و مراقبت از بیمار

ناشتایی : ندارد.

لوله ی معمول خون : قرمز

سنجش %FPSA نیاز به حمل و نقل دقیق نمونه دارد , در حالی که برای PSA کل چنین اقداماتی لازم نیست. حمل و نقل مناسب نمونه برای حفظ دقت و ثبات کیفیت سنجش ضروری است.