بیماری دیابت

مقدمه

در این بیماری توانایی تولید هورمون انسولین در بدن از بین می‌رود یا بدن در برابر انسولین مقاوم شده و بنابراین انسولین تولیدی نمی‌تواند عملکرد طبیعی خود را انجام دهد. نقش اصلی انسولین پایین آوردن قند خون توسط سازوکارهای مختلف است دیابت دو نوع اصلی دارد. در دیابت نوع یک، تخریب سلول‌های بتا در پانکراس منجر به نقص تولید انسولین می‌شود و در نوع دو، مقاومت پیش رونده بدن به انسولین وجود دارد که در نهایت ممکن است به تخریب سلول‌های بتای پانکراس و نقص کامل تولید انسولین منجر شود. در دیابت نوع دو عوامل ژنتیکی، چاقی و کم‌تحرکی نقش مهمی در ابتلای فرد دارند. در دیابت، سرعت و توانایی بدن در استفاده و سوخت و ساز کامل گلوکز کاهش می‌یابد از این‌رو میزان قند خون افزایش یافته که به‌آن هیپرگلیسمی می‌گویند. وقتی این افزایش قند در دراز مدت در بدن وجود داشته باشد، سبب تخریب رگ‌های بسیار ریز در بدن می‌شود که می‌تواند اعضای مختلف بدن همچون کلیه، چشم و اعصاب را درگیر کند. همچنین دیابت با افزایش ریسک بیماری‌های قلبی عروقی ارتباط مستقیمی دارد؛ لذا غربالگری و تشخیص زودرس این بیماری در افراد با ریسک بالا می‌تواند در پیشگیری از این عوارض مؤثر باشد. تشخیص و همچنین غربالگری دیابت با انجام آزمایش قند خون میسر است.

پایش قند خون

پایش قند خون به دو روش انجام می‌گیرد.

• پایش قند خون توسط خود بیمار

• پایش قند خون توسط پزشک

در خود پایشی، قند خون توسط خود بیمار و با استفاده از یکی از انواع دستگاه‌های خانگی اندازه‌گیری قند خون انجام می‌گیرد در این روش گلوکز پلاسما اندازه‌گیری می‌شود و نمایانگر میزان کنترل قند خون در کوتاه مدت است. ارزیابی کنترل دراز مدت قند خون توسط پزشک انجام می‌گردد که از طریق درخواست آزمایش هموگلوبین A₁C صورت می‌گیرد و نمایانگر میزان کنترل قند خون در دو تا سه ماه اخیر است. باید توجه داشت که این دو روش مکمل یکدیگرند و هیچ ‌یک جای دیگری را نمی‌گیرد. 

دیابت چیست؟

دیابت بیماری است که در آن بدن قادر به تولید انسولین کافی نیست و یا نمی‌تواند از آن به درستی استفاده نماید. انسولین یک هورمون است که پانکراس آن را تولید می‌کند و باعث می‌شود تا گلوکز موجود در خون به سلول‌ها وارد شود. سلول‌ها نیز از گلوکز استفاده کرده و انرژی تولید می‌کنند. زمانی که بدن به اندازه‌ی کافی انسولین تولید نکند و یا نتواند به درستی از آن استفاده نماید، سوخت و ساز بدن با مشکل مواجه شده و میزان گلوکز در خون افزایش می‌یابد. این افزایش گلوکز در طولانی مدت فرد را دچار مشکلات سلامتی کرده و باعث می‌شود تا عوارض مختلفی در او بروز پیدا نماید.

انواع بیماری دیابت

دیابت انواع مختلفی دارد که از جمله‌ی انواع شایع آن میتوان به دیابت نوع ۱، دیابت نوع ۲، دیابت بارداری و پیش دیابت نام برد.

انواع دیگر دیابت

• نواقص ژنتیکی سلول‌های بتا

• اختلال ژنتیکی عملکرد انسولین

• بیماری‌های پانکراس برون‌ریز

• اختلالات غدد درون‌ریز

بیماری دیابت نوع ۱

در بیماری دیابت نوع ۱ بدن قادر به تولید انسولین نیست. در این نوع دیابت سیستم ایمنی بدن به سلول‌هایی از پانکراس که وظیفه‌ی تولید انسولین را دارند، حمله کرده و باعث تخریب آن‌ها می‌شود. دیابت نوع ۱ معمولا در کودکان و جوانان تشخیص داده می‌شود و به همین علت با نام دیابت جوانان نیز شناخته می‌شود. نکته‌ای که باید بدان توجه داشت آن است که افراد مبتلا به بیماری دیابت نوع ۱ نیاز دارند تا به صورت روزانه به خود انسولین تزریق نمایند.

بیماری دیابت نوع ۲

در دیابت نوع ۲ نحوه‌ی مصرف انسولین توسط بدن تحت تاثیر قرار می‌گیرد. برخلاف دیابت نوع ۱، در دیابت نوع ۲ بدن هنوز قادر به تولید انسولین است اما سلول‌ها به‌طور صحیح و موثری به آن واکنش نشان نمی‌دهند. بیماری دیابت نوع ۲ می‌تواند در هر سنی در فرد ایجاد شود اما معمولا بروز این نوع از دیابت در افراد میانسال و سالمند بیشتر اتفاق می‌افتد.

دیابت بارداری

این نوع از بیماری دیابت در زمان بارداری زنان اتفاق می‌افتد که در این دوره حساسیت بدن نسبت به انسولین کاهش می‌یابد. دیابت بارداری در تمام زنان باردار بروز پیدا نمی‌کند و معمولا پس از زایمان، خودبه‌خود درمان می‌شود. اما باید به این نکته توجه کنید که چنانچه در طول مدت بارداری دچار دیابت بارداری شده باشید، احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ در شما افزایش می‌یابد.

حتما بخوانید : کووید 19 و مادران باردار

دوره‌ی پیش دیابت

پزشک‌ها معمولا کسانی که قند خونشان در رنج 105 الی 125 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر (mg/dL) ‌باشد، به عنوان افراد دارای دیابت مرزی (پیش دیابت) یاد می‌کنند و به این دوره، دوره‌ی پیش دیابت می‌گویند.قند خون در افراد نرمال چیزی بین 70  الی 105 میلی‌گرم بر دسی لیتر (mg/dL) است در حالی که افراد دارای دیابت، در حالت ناشتا دارای قند خونی بیشتر از 126 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر (mg/dL) هستند. دوره‌ی پیش دیابت بدین معنا است که قند خون از حالت طبیعی بیشتر است اما نه تا اندازه‌ای که فرد را مبتلا به بیماری دیابت تشخیص دهند. افراد دارای دیابت مرزی، در خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ هستند و اگر تغییراتی را در سبک زندگیشان ایجاد نکنند، ممکن است به بیماری دیابت مبتلا شوند.

علل ابتلا به دیابت مرزی و دیابت نوع ۲، یکسان هستند. این عوامل عبارتند از:

• داشتن اضافه وزن

• سابقه‌ی خانوادگی ابتلا به دیابت

• سابقه‌ی فشار خون بالا

• سابقه‌ی ابتلا به دیابت بارداری

• سابقه‌ی ابتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک

• سن بیشتر از ۴۵ سال

علائم ابتلا به بیماری دیابت

علائم و نشانه‌های مختلفی برای ابتلا به بیماری دیابت ذکر شده است. این علائم در بعضی از موارد می‌توانند آنقدر خفیف باشند که فرد حتی متوجه آن‌ها نشود. این مساله مخصوصا در مورد ابتلا به دیابت نوع ۲ صادق است. بسیاری از افراد متوجه ابتلای خود به دیابت نوع ۲ نمی‌شوند و این مساله در طولانی مدت باعث صدمات زیادی به سلامتی آن‌ها خواهد شد. نشانه‌ها و علائم دیابت نوع ۱ اما به سرعت در فرد ظاهر می‌شوند و معمولا از شدت بیشتری نیز برخوردار هستند.

از جمله‌ی علائم ابتلا به دیابت میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

• تکرر ادرار: افزایش غیر عادی میزان ادرار یکی از علائم اولیه‌ی ابتلا به دیابت است. با افزایش میزان گلوکز در خون، کلیه‌ها باید بیشتر کار کنند تا قند اضافی را از بدن دفع نمایند. این اتفاق باعث می‌شود که فرد نیاز داشته باشد به صورت مکرر دفع ادرار کند.

• تشنگی زیاد: به دلیل آن‌که دیابت باعث افزایش حجم ادرار و از دست دادن آب می‌شود، فرد احساس به صورت مکرر احساس تشنگی می‌کند.

• احساس گرسنگی و خستگی دائمی: غذایی که می‌خورید در بدنتان تبدیل به گلوکز می‌شود که به منبع انرژی سلول‌ها محسوب می‌شود. اما بدن نیاز به انسولین دارد تا بتواند گلوکز را به سلول‌ها برساند. در بیماری دیابت، بدن به اندازه کافی انسولین تولید نمی‌کند و یا بدن نمی‌تواند به درستی از انسولین استفاده نماید. بنابراین گلوکز لازم برای تولید انرژی به سلول‌ها نمی‌رسد و این مساله باعث احساس گرسنگی و خستگی دائمی در شما می‌شود.

از جمله دیگر علائم ابتلا به بیماری دیابت میتوان به خشکی دهان، کاهش وزن بی‌دلیل، تاری دید و سر درد اشاره کرد.

عوارض دیابت

گرچه دیابت قابل کنترل‌کردن است اما چنانچه جدی گرفته نشود، عوارض جانبی آن می‌تواند زندگی فرد را با مشکلات عمده‌ای روبرو کند و سلامت فرد را با خطرات مهلکی مواجه سازد. از جمله عوارضی که ابتلا به بیماری دیابت در فرد ایجاد می‌کند، میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

• بیماری‌های لثه و دندان

• مشکلات مرتبط با چشم و از دست‌دادن بینایی

• مشکلات مرتبط با پا مانند بی‌حسی، زخم‌ها

• بیماری‌های قلبی

• آسیب عصبی مانند نوروپاتی دیابتی

• سکته

• بیماری کلیوی

چنانچه ابتلا به دیابت سبب بروز بیماری کلیوی شود، ممکن است تا در نهایت کلیه‌ی شخص بیمار از کار افتد. در این صورت فرد به “احتباس آب” دچار شده و بدن نمی‌تواند آب را به درستی دفع کند. در چنین حالتی شخص ممکن است مشکلاتی را نیز در رابطه با کنترل مثانه‌ی خود پیدا نماید.

حتما بخوانید : بیماری قلبی - عروقی

روش‌های کنترل بیماری دیابت

اگر شخصی به دیابت نوع ۲ مبتلا باشد، پزشکان اغلب به او توصیه می‌کنند تا سبک زندگیش را تغییر دهد. این تغییر سبک زندگی به کاهش وزن و بهبود وضعیت سلامت فرد کمک می‌کند. پزشکان معمولا افراد مبتلا به دیابت را به یک متخصص تغذیه نیز معرفی می‌کنند. متخصص تغذیه می‌تواند به این افراد در داشتن یک سبک زندگی سالم، فعال و متعادل کمک کنند. قدم‌هایی که یک فرد مبتلا به دیابت می‌تواند در جهت داشتن یک سبک زندگی سالم بردارد، شامل موارد زیر است:

• داشتن رژیم غذایی سالم و گنجاندن مواد مغذی مانند غلات، میوه‌جات، سبزیجات، پروتئین بدون چربی، مواد لبنی کم‌چرب و چربی‌های سالم (مانند مغزهای آجیل) در برنامه‌ی غذایی.

• مصرف میوه هایی چون سیب، گیلاس، آلوسیاه، گریپ فروت، توت فرنگی، پرتقال و گلابی

• از مصرف غذاهای دارای شکر زیاد مانند نوشابه، غذاهای سرخ کرده و دسرهای شیرین که ارزش غذایی پایینی دارند، پرهیز کنید.

• ورزش را به برنامه‌ی روزانه‌ی خود اضافه کنید. حداقل ۵ روز در هفته و هر روز به مدت ۳۰ دقیقه وقت خود را به ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی، ایروبیک، دوچرخه سواری و یا شنا اختصاص دهید.

استفاده از انسولین

 افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ و همچنین برخی از افراد مبتلا به دیابت نوع ۲، نیاز دارند تا به‌منظور جلوگیری از بالارفتن قند خون خود، به صورت تزریقی و یا استنشاقی انسولین مصرف نمایند. انسولین انواع مختلفی دارد که بر طبق میزان ماندگاری تاثیرشان به ۴ دسته‌ی سریع اثر، رگولار، متوسط اثر و طولانی اثر تقسیم‌بندی می‌شوند. انسولین به افراد مبتلا به دیابت، کمک می‌کند تا زندگی‌ فعال و نرمالی داشته باشند. اما اگر فردی به مقدار بیش از حد انسولین مصرف نماید، با عوارض جانبی خطرناکی مواجه خواهد شد. مصرف بیش از حد انسولین می‌تواند موجب ایجاد هیپوگلیسیمیو یا افت شدید قند خون شود که در نهایت باعث بروز حالت تهوع، تعرق و لرزش در فرد می‌شود.

دستگاه‌های اندازه گیری قند خون

دستگاه قند خون خانگی یک ابزار پزشکی است که با استفاده از آن می‌توانید به راحتی میزان قند خون خود را اندازه‌گیری کنید. نحوه‌ی کارکرد دستگاه قند خون معمولا به این صورت است که یک قطره کوچک از خون که توسط سوزن‌زدن به پوست ایجاد می‌شود را بر روی یک نوار آزمایش که یکبار مصرف است قرار می‌دهید و سپس با قرار دادن این نوار آزمایش در داخل دستگاه، میزان قند شما اندازه‌گیری می‌شود. دستگاه‌های قند خون مختلفی در بازار وجود دارند اما تقریبا تمام آن‌ها از مکانیزم و اجزای مشابهی تشکیل شده‌اند. معمولا همه‌ی آن‌ها دارای نوار تست قند و سوزنی جهت ایجاد سوراخ کوچکی در پوست برای گرفتن چند قطره خون هستند.

به هنگام استفاده از دستگاه‌های قند خون، موارد زیر را رعایت کرده و به آن‌ها دقت نمایید:

• دقت کنید که هنگام دست‌زدن به نوار تست قند و یا دستگاه قند خون، دست‌هایتان تمیز و خشک باشد.

• هیچ وقت از یک نوار تست قند، ۲ بار استفاده نکنید. همچنین آن‌ها را در جعبه‌ی خود نگه دارید تا رطوبت محیط را به خود جذب نکنند و باعث تغییر نتایج نشوند.

• پس از استفاده، دقت کنید که درب جعبه‌ی نوارهای تست قند را ببندید.

• همیشه تاریخ انقضای نوارهای تست قند خون را چک کنید.

• دستگاه قند خون و همچنین نوارهای تست را در جایی خشک و خنک نگه‌داری کنید.

دستگاه‌های قند خون برای سنجش میزان گلوکز، نیاز به چند قطره خون دارند. بدین منظور سوزن کوچکی در دستگاه تعبیه شده است که پوست را سوراخ می‌کند. ممکن است بعضی از افراد از این کار بترسند اما این کار درد زیادی نداشته و به آرامی صورت می‌گیرد.

به هنگام سوزن زدن به پوست، موارد زیر را در خاطر داشته باشید:

• محلی را که می‌خواهید از آن خون بگیرید را با آب گرم و صابون بشویید و خشک نمایید. با این کار از ورود کثیفی موجود بر روی دست به داخل دستگاه قند خون، جلوگیری می‌شود.

• به‌منظور درد کمتر و آرامش بیشتر، سوزنی نازک و کوچک را انتخاب نمایید.

• بعضی از سوزن‌ها قابلیت کنترل عمق ورود به پوست را دارند. حتما سوزن را طوری تنظیم کنید تا سوراخ عمیقی ایجاد نکند.

• خون گرفتن از انگشت وسط، انگشت حلقه و یا انگشت کوچک، ممکن است درد کمتری داشته باشد.

• به‌منظور ایمنی و جلوگیری از خطرات بالقوه، سوزن قند خون را پس از استفاده، در داخل سیفتی‌باکس‌های جیبی بیندازید.

✅ با ما در مسیر سلامتی گام بردارید ✅

برای دانلود این مقاله کلیک کنید