واکسن ها در واقع حاصل پیشرفت علم و دانش هستند. با روش های بسیار دقیق...
آنچه باید در مورد واکسن بدانیم
چگونه بیمار می شویم و سیستم ایمنی بدن چگونه از ما محافظت می کند؟
عوامل بیماری زای عفونی متعدد وقتی وارد بدن انسان می شوند شروع به تکثیر کرده و سپس به بافتها و اندام های بدن گسترش یافته و سبب آسیب عملکرد اعضای مختلف در بدن می شوند. این اختلال عملکرد به شکل های مختلف خود را نشان می دهد و مشخص می کند که فرد بیمار شده است و نشانه های بیماری مانند تب، بی اشتهایی، سردرد، اسهال و سرفه و تنگی نفس ظاهر می شوند. از طرف دیگر سیستم ایمنی بدن بر اساس ماهیت خود شروع به مقابله می نماید و تغییراتی می کند تا بتواند جلوی انتشار بیشتر بیماری را بگیرد. آماده شدن سیستم ایمنی برای جلوگیری از رشد عامل بیماری به طور معمول حدود 10 روز طول می کشد لذا فرصت از دست رفته و بیماری آنقدر پیشرفت کرده که دیگر دیر شده و بیماری بروز کرده است.
در خیلی از بیماری های عفونی اگر فرد از بیماری بهبود بیابد سیستم ایمنی به دلیل حافظه ایجاد شده در دفعات بعد که آن عامل بیماری زا بخواهد وارد بدن شود خیلی سریع فعال می شود و قبل از این که دیر شود و بیماری پیشرفت کند خیلی سریع سبب نابودی عامل بیماری زا شده و فرد سالم می ماند.
در زمان های قدیم که واکسنی وجود نداشت انسان ها مبتلا به بیماری می شدند تعداد زیادی از آنها می مردند و یا دچار معلولیت می شدند و مابقی که بهبود پیدا می کردند ، نسبت به آن بیماری ممکن بود تا مدتی یا برای همه عمر مصون و ایمن شوند.
واکسن چیست و چه نقشی در سلامت مردم دارد؟
واکسن ها در واقع حاصل پیشرفت علم و دانش هستند. با روش های بسیار دقیق عامل بیماری زا را تغییراتی می دهند که نتواند سبب بیماری بشود ولی خاصیت تحریک سیستم ایمنی را داشته باشد. در این حالت وقتی برای فردی واکسن تجویز می شود ، به سیستم ایمنی فرد فرصت داده می شود تا خودش را آماده کند و حافظه ایمنی ایجاد کند تا اگر در روزها یا ماه های آینده با عامل بیماری زای اصلی مواجه شد به سرعت جلوی تکثیر و بیماری زایی آن را بگیرد و فرد همچنان سالم بماند. این اصل اساسی در ایجاد مصونیت و ایمنی انسان است. پس ما انسانها دو راه در پیش رو داریم یا اینکه رنج بیماری را متحمل شویم و به طور طبیعی با دادن تلفات و تحمل درد و رنج بیماری نسبت آن بیماری مصونیت پیدا کنیم و یا اینکه با واکسن زدن قبل از مبتلا شدن خودمان را ایمن کنیم و بدون تحمل رنج و تلفات بیماری به همان میزان مصونیت و ایمنی برسیم.
تجربه COVID-19 نشان داد که برای رسیدن به ایمنی و مصونیت طبیعی باید تلفات و مرگ و میر بسیار بدهیم تا بعد از چند سال به تدریج بیماری کاهش یابد ولی با واکسیناسیون وسیع می توانیم جلوی پیشرفت و گسترش بیماری را بگیریم و سلامت جامعه را حفظ نماییم.
واکسن ها چگونه تولید می شوند؟
روش های معمول که سالیان طولانی مورد استفاده برای تولید واکسن بود عبارت بودند از تکثیر عامل بیماری زا (باکتری یا ویروس) و سپس غیر فعال کردن یا کشتن آن و یا ضعیف کردن و از بین بردن قابلیت بیماری زایی آن. مثال برای واکسن های کشته یا غیر فعال شده می توان از واکسن سیاه سرفه یا آنفلوانزا نام برد و برای واکسن زنده ضعیف شده می توان از واکسن فلج اطفال یا سرخک نام برد. گاهی عامل بیماری زا از خود سم تولید می کند که آن سم سبب علایم بیماری می شود و برای تولید واکسن سم آن میکروب را غیر فعال می کنند مثل واکسن دیفتری یا کزاز.
روش های جدیدتر تولید واکسن با روش های پیچیده تر انجام می شود که بخشی از میکروارگانیسم که سبب تحریک سیستم ایمنی می شود را جدا می کنند و آن را به عنوان واکسن استفاده می کنند مثل واکسن هپاتیت ب. در روش های جدیدتر ویروس های غیر بیماری زا را بعنوان حامل(Vector) بخشی از میکروارگانیسم مورد نظر استفاده می کنند و سبب تحریک سیستم ایمنی می شوند. واکسن علیه بیماری ابولا در آفریقا مثال این روش است. در جدیدترین روش تولید واکسن بخشی از ژن ویروس که سبب تحریک سیستم ایمنی می شود شناسایی و آن را بدون استفاده از ویروس حامل بعنوان واکسن استفاده می کنند که به این نوع واکسن ها اصطلاحا واکسن های تهیه شده با روش های مهندسی ژنتیک می گویند.
در تولید واکسن علیه بیماری کرونای جدید یا کووید 19 از همه روش های مختلف تولید واکسن استفاده شده است و کمپانی های مختلف هر کدام از یک روش برای تولید واکسن استفاده کرده اند.
چگونه از موثر بودن و بی خطر بودن واکسن ها اطمینان حاصل می شود؟
تولید واکسن یک کار بسیار دقیق و پیچیده علمی است و تحت نظارت و رعایت پروتکل های دقیق انجام می شود. محققین بعد از مطالعه دقیق روی عامل بیماری و شناخت نحوه بیماری زایی آن و یافتن بهترین حالت برای تحریک سیستم ایمنی بدن انسان، کار آزمایش نمونه تحقیقاتی واکسن را در آزمایشگاه انجام می دهند. در صورتی که نتایج رضایت بخش بود مطالعه روی نمونه های حیوانی طبق استانداردهای تعیین شده انجام می شود. نمونه هایی که بتوانند تاییدیه های اثربخشی و تحریک مناسب سیستم ایمنی در حیوان و بی خطر بودن را کسب کنند موفق می شوند مجوز ورود به مرحله مطالعات انسانی را دریافت نمایند. در نهایت طی چند مرحله آزمایش و واکسن زدن به افراد داوطلب و رعایت دقیق مرحله به مرحله، یک واکسن می تواند به دنیا معرفی شود.
دستگاه های نظارتی متعددی داخل و خارج از کمپانی تولید کننده واکسن وجود دارند که بر رعایت ضوابط و نتایج مرحله به مرحله نظارت دارند. بسیاری از اوقات دهها نمونه تحقیقاتی واکسن در حین طی مراحل مختلف تولید کنار گذاشته می شوند و دلیل آن عدم توانایی در اثبات اثربخشی کافی و یا بی خطر بودن است.
در کشورمان تمامی واکسن های تولید داخل و یا وارداتی از همین کانال های نظارتی عبور می کنند و سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، در نهایت تاییدیه و مجوز مصرف واکسن ها را صادر می نماید.
✅ با ما در مسیر سلامتی گام بردارید ✅